Πολλοί ιστορικοί εκτιμούν ότι ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε από την Ισπανία και την «πολιτική κατευνασμού» της διεθνούς κοινότητας απέναντι σε ναζισμό και φασισμό. Ας θυμηθούμε την ιστορία και ας κάνουμε παραλληλισμούς και συγκρίσεις με το σήμερα:
Βρισκόμαστε στο 1936 την εποχή που ξεκίνησε ο εμφύλιος. Το πολίτευμα είναι αβασίλευτη δημοκρατία, όπως προβλέπει το Σύνταγμα του 1931. Κυβερνά δημοκρατική κυβέρνηση, το Λαϊκό Μέτωπο το οποίο είχε κερδίσει τις τελευταίες εκλογές. Στηρίζεται από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό κόμμα και τη Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας.
Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι προηγήθηκε δημοκρατική διακυβέρνηση τη διετία 1931-1933 η οποία κατήργησε τη μοναρχία και υλοποίησε σημαντικές προοδευτικές αλλαγές (στην εκπαίδευση υιοθετήθηκε ένα πλήρως φιλελεύθερο και λαϊκό σύστημα απαγορεύοντας την εκπαιδευτική δράση της εκκλησίας, η αγροτική μεταρρύθμιση επέτρεψε μέχρι το 1933 την απαλλοτρίωση 86.000 εκταρίων και την εγκατάσταση 8.600 ακτημόνων οικογενειών κλπ). Η κυβέρνηση όμως δέχεται δριμεία κριτική και από τα δεξιά (εκκλησία, μοναρχικοί, γαιοκτήμονες, στρατιωτικοί), αλλά και από τα αριστερά (για να αποβάλει από την κυβέρνηση τους «μετριόφρονες»).
Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, ξεκίνησε στις 17 Ιουλίου 1936 και διήρκεσε μέχρι την 1 Απριλίου 1939. Επικεφαλής των στασιαστών ήταν ο Στρατηγός Φρανσίσκο Φράνκο, ο οποίος (μετά την επικράτηση του) αυτοαναγορεύθηκε σε δικτάτορα και κυβέρνησε έως τον Νοέμβριο του 1975 (36 χρόνια)…
Τον Φράνκο στήριξαν ανοιχτά:
-Η Χιτλερική Γερμανία (έστειλε πολεμικό υλικό, τη Λεγεώνα Κόνδορ με 16.000 στρατιώτες, μετέφερε τον Ισπανικό στρατό Αφρικής στην ηπειρωτική Ισπανία, ενώ η Γερμανική αεροπορία συμμετείχε σε βομβαρδισμούς οπωε της Γκερνίκα)
-Η φασιστική Ιταλία (παρείχε στους εθνικιστές 50.000 στρατιώτες, 660 αεροσκάφη, 150 άρματα, 800 πυροβόλα, 10.000 πολυβόλα και 240.000 τουφέκια. Το βασιλικό ιταλικό ναυτικό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον αποκλεισμό της Μεσογείου).
-Η Πορτογαλία του δικτάτορα Σαλαζάρ (προμήθευε πυρομαχικά και υλικοτεχνική βοήθεια, έστειλε την εθελοντική δύναμη «Viriatos» 20.000 στρατιωτών).
-Επίσης η εκκλησία, η μοναρχία και οι πλούσιοι της Iσπανίας …
Την εκλεγμένη κυβέρνηση της Ισπανίας στήριξαν:
-Οι Διεθνείς Ταξιαρχίες (περίπου 40.000 αλλοδαποί από 53 χώρες, ανάμεσα τους και 250 Έλληνες).
-Η Σοβιετική Ένωση (παρείχε πολεμικό υλικό αν και ο Στάλιν είχε υπογράψει τη Συμφωνία Μη Παρέμβασης στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, ενώ περίπου 1.000 Σοβιετικοί συμμετείχαν στις μάχες).
-Το Μεξικό (προσέφερε 2 εκ. δολάρια και 20,000 τουφέκια με 20 εκ. φυσίγγια. Η σημαντικότερη συνεισφορά του όμως, ήταν η προστασία 50.000 προσφύγων).
-Σε κοινωνικό επίπεδο κυριαρχούσε στις αστικές περιοχές (οι εργαζόμενοι την στήριξαν αποφασιστικά), την Καταλωνία και τη χώρα των Βάσκων.
Ενδιαφέρον έχει ότι η αριστερή κυβέρνηση της Γαλλίας υπό τον Λεον Μπλούμ δεν στήριξε ουσιαστικά τους δημοκρατικούς της Ισπανίας. Έστειλε πολεμικό υλικό, αλλά υπέγραψε και στις 21 Αυγούστου 1936 τη Σύμβαση Μη Παρέμβασης…
Η εκτίμηση που διατυπώνουν οι περισσότεροι ιστορικοί είναι ότι ο εμφύλιος κρίθηκε από τον φόβο και απάθεια των Ευρωπαϊκών δημοκρατικών κυβερνήσεων απέναντι στον Χίτλερ και τον Μουσολίνι. Ειδικά η Γαλλία είχε προειδοποιηθεί επισήμως από την Χιτλερική κυβέρνηση ότι θα εθεωρείτο εχθρική ενέργεια η στήριξη των δημοκρατικών. Έτσι ο Φράνκο, χωρίς να διαθέτει κανένα μεταφορικό ή άλλο οικονομικό μέσο βρέθηκε να μεταφέρεται από τις Βαλεαρίδες νήσους στις Ισπανικές αποικίες της Β. Αφρικής με αγγλικό αεροπλάνο για να ηγηθεί της ισπανικής Λεγεώνας των Ξένων, να αποβιβάζει τον στρατό στην ενδοχώρα με γερμανικά αεροπλάνα, ενώ την ίδια ώρα τον ενίσχυαν ιταλικά συντάγματα, αεροπλάνα και πυροβολικό που κατέφθαναν στην Σεβίλλη…
Συνολικά η τακτική του «κατευνασμού» των Χίτλερ και Μουσολίνι θεωρείται σήμερα υπεύθυνη όχι μόνο για την τύχη της Ισπανίας αλλά ακόμα και για την ουσιαστική πρόκληση του ίδιου του 2ου ΠΠ (Βλέπε: Fateful Choices, συγγραφέας Ian Kershaw, Penguin Books, 2008).
Σημαντικό ρόλο βεβαίως έπαιξε και η πολυδιάσπαση και ο μη συντονισμός των ισπανικών δυνάμεων που στήριζαν την κυβέρνηση. Το δημοκρατικό μέτωπο δεν ήταν ενιαίο…
Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Η ιστορία είναι κάτι που γράφεται μια φορά, αλλά διαβάζεται πολλές και με διαφορετικούς τρόπους. Όμως δυστυχώς επαναλαμβάνεται.
Και υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που είναι κοινά με την εποχή μας:
Οικονομική κρίση.
Πόλεμοι και απειλές πολέμων.
Δημοκρατικό μέτωπο αδύνατο και διασπασμένο.
Εκλογική άνοδος της Ακροδεξιάς με απροκάλυπτη φασιστική φρασεολογία.Αν θέλετε μπορείτε να προσθέσετε και ορισμένα άλλα στοιχεία: Έχουμε μια ΕΕ με ηγεσία χωρίς όραμα, χωρίς πειθώ, χωρίς ισχυρές συμμαχίες και με μια οικονομία η οποία απειλείται με ύφεση. Επίσης τοπικές κυβερνήσεις που είτε ήδη κυβερνά με διάφορες μορφές η ακροδεξιά (Ιταλία, Σουηδία, Ουγγαρία, Πολωνία), είτε συμμετέχει (Ελλάδα), είτε νοιώθουν την άνοδο και την επιρροή της (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία).
Όλα αυτά σημαίνουν ότι πάμε για τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο; Σαφώς και δεν υποστηρίζω αυτό. Υποστηρίζω όμως ότι η «λογική κατευνασμού» απέναντι στην ακροδεξιά και τις πολιτικές της, τελικά ενθαρρύνει «την όλη» ακροδεξιά. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι δυο από τα τρία κόμματα του ακροδεξιού συνασπισμού της Μελόνι βλέπουν με μεγαλύτερη «κατανόηση» την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο Όρμπαν και η Σερβία επίσης, ενώ η Τουρκία παίζει σε όλα τα ταμπλό…
Επίσης δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η αδυναμία έκφρασης σαφούς πολιτικής, οι κακώς εννοούμενες «ισορροπίες» και οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί, τελικά δεν δίνουν τη νίκη. Το ότι πάρα πολλοί Ιταλοί δεν έφθασαν καν στις κάλπες, σημαίνει ότι κανένα κόμμα δεν τους ενέπνευσε. Το ότι στην Ισπανία μια στρατιωτική δικτατορία άντεξε 36 χρόνια (στην διπλανή Πορτογαλία ο Σαλαζάρ κυβέρνησε άλλα 35…), κάτι λέει και για τη διεθνή κοινότητα που αλλού «δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί της» και αλλού κάνει τα στραβά μάτια…
Το κυρίαρχο όμως συμπέρασμα είναι ότι αν εμείς οι πολίτες δεν γνωρίζουμε ιστορία, δεν είμαστε σε εγρήγορση και δεν σηκωθούμε από τον καναπέ μας, ας μην περιμένουμε από άλλους να μας σώσουν…
Δημιουργός του άρθρου:
Δημοσιογράφος
