Πράσινο φως για ενδεχομένως μικρότερες περικοπές στην κατανάλωση του φυσικού αερίου από το υποχρεωτικό 15% έδωσε – μεταξύ άλλων – χθες το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας στα κράτη-μέλη, προσθέτοντας μια σειρά εξαιρέσεων στο αρχικό σχέδιο.
Το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης, που άμεσα πρέπει να ετοιμάσει το υπουργείο Ενέργειας, αναμένει η αγορά για να αξιολογήσει τι πραγματικά πέτυχε η ελληνική κυβέρνηση στο χθεσινό Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας, αλλά και ποιες θα είναι οι συνέπειες για την ελληνική αγορά.
Το Εθνικό Σχέδιο θα περιγράφει τον προτεινόμενο στόχο περικοπών, το πώς θα πραγματοποιηθεί, αλλά και τους λόγους που η χώρα ζητά να εξαιρεθεί από το γενικό πλαίσιο του υποχρεωτικού 15%.
Σε κάθε περίπτωση, το εθελοντικό – κατα αρχάς – ψαλίδι πρέπει να ξεκινήσει να μετρά άμεσα, δηλαδή από την 1η Αυγούστου, καθώς από την ερχόμενη Δευτέρα ξεκινά το κρίσιμο 8μηνο κατά το οποίο η ΕΕ θα δοκιμάσει τις αντοχές της με εθελοντική στην αρχή και πιθανόν υποχρεωτική στη συνέχεια μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Πώς εξαιρείται η Ελλάδα
Οι αλλαγές στο τελικό κείμενο του Κανονισμού είναι πολλές και σημαντικές συγκριτικά με το αρχικό σχέδιο της Κομισιόν, το οποίο απορρίφθηκε από πολλά κράτη μέλη, καθώς παραγνώριζε τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και επί της ουσίας επέβαλλε ένα οριζόντιο ψαλίδι 15% σε όλη την Ε.Ε.
Στο τελικό κείμενο συμπεριελήφθη – κατ αρχήν – σημαντική εξαίρεση από την φόρμουλα υπολογισμού του 15%, εξαίρεση η οποία καλύπτει σύμφωνα με πληροφορίες την Ελλάδα.
Δηλαδή, με άλλα λόγια, η Ελλάδα δεν εξαιρείται από το ψαλίδι 15% – εθελοντικό κατά αρχήν και στη συνέχεια ίσως υποχρεωτικό – ωστόσο μπορεί να υπολογίσει την περικοπή 15% με διαφορετικό τρόπο, πιο ευνοϊκό γι αυτήν.
Ειδικότερα, στην παράγραφο 5 του άρθρου 2 του Κανονισμού προβλέπεται πως για “κράτη μέλη, των οποίων η κατανάλωση φυσικού αερίου έχει αυξηθεί τουλάχιστον 8% την περίοδο μεταξύ 1η Αυγούστου 2021 και 31 Μαρτίου 2022 σε σύγκριση με την μέση κατανάλωση της τελευταίας 5ετίας, τότε η περίοδος αναφοράς δεν είναι η τελευταία 5ετία αλλά η περίοδος 1η Αυγούστου 2021 – 31 Μαρτίου 2022.
Πληροφορίες αναφέρουν πως η Ελλάδα εμπίπτει στην συγκεκριμένη εξαίρεση και έτσι αποκτά το δικαίωμα να μειώσει την κατανάλωση κατά 15% με αφετηρία όμως την κατανάλωση που είχε την περίοδο 1η Αυγούστου 2021 – 31 Μαρτίου 2022 και όχι την κατανάλωση που είχε την 5ετία 2017 – 2021 (ξεκινώντας από την περίοδο 1η Αυγούστου 2017 έως 31 Μαρτίου 2018 και εξής).
Παράγοντες της αγοράς αναφέρουν πως αν η μείωση έπρεπε να υπολογιστεί με βάση την προηγούμενη 5ετία τότε η Ελλάδα θα ξεκινούσε από χαμηλότερη αφετηρία τον στόχο της περικοπής, με αποτέλεσμα να πρέπει να διανύσει μια απόσταση της τάξης του 25% συγκριτικά με την σημερινή κατανάλωση.
“Η βάση σύγκρισης για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% -που είναι η τελευταία πενταετία- είναι μια περίοδος κατά την οποία, εκτός από την πανδημία του κορονοϊού, η ελληνική βιομηχανία είχε να αντιμετωπίσει και τη μειωμένη ζήτηση που προκάλεσε η δημοσιονομική κρίση και η εφαρμογή των μνημονίων. Ως εκ τούτου, η βιομηχανική παραγωγή, άρα και η κατανάλωση ενέργειας, ήταν ήδη μειωμένη, δηλαδή στην περίπτωση της Ελλάδας ο ευρωπαϊκός στόχος για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% προσεγγίζει στην πραγματικότητα το 25%”, έλεγε χθες το πρωί ο ΣΕΒ.
Το… μέτρο για το 15%
Σημαντική επίσης λεπτομέρεια για την Ελλάδα είναι τα όσα αναφέρονται στο άρθρο 5 παράγραφος 2, όπου ο Κανονισμός περιγράφει την διαδικασία υποχρεωτικής – πλέον – εφαρμογής του ψαλιδιού 15% σε όλη την Ε.Ε. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά “κάθε περικοπή στην κατανάλωση που έχουν πετύχει τα κράτη – μέλη κατά την διάρκεια της περιόδου πριν την κήρυξη συναγερμού από την Ένωση (σ.σ. δηλαδή πριν ενεργοποιήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον υποχρεωτικό κόφτη) θα λαμβάνονται υπόψη για τους σκοπούς της υποχρεωτικής μείωσης κατανάλωσης”.
Με άλλα λόγια στο 15% θα μπορεί να συνυπολογίζονται – σε κάθε περίπτωση – οι μειώσεις στην κατανάλωση αερίου που θα έχει πετύχει η χώρα έως την κήρυξη του συναγερμού, μέσω της αύξησης της συμμετοχής του λιγνίτη στη ηλεκτροπαραγωγή (κυρίως) και των ΑΠΕ.
Μένει να διευκρινιστεί, ως κρίσιμη λεπτομέρεια, αν σε αυτό το μείγμα θα μπορούν να συνυπολογίζονται και οι περικοπές στην κατανάλωση που έχει κάνει η χώρα εντός του 2022 και πριν την 1η Αυγούστου. Για παράδειγμα θα συνυπολογιστούν στον στόχο 15% οι περικοπές στην κατανάλωση από την 1η Απριλίου 2022 έως την 1η Αυγούστου 2022;
Σε ένα από τα τελικά προσχέδια πάντως, στο επίμαχο εδάφιο, η φράση: “κατά τη διάρκεια της περιόδου εθελοντικής εφαρμογής της μείωσης και πριν η Ένωση κηρύξει συναγερμό” με διαγραφές λέξεων φαίνεται να διαμορφώνεται σε “κατά τη διάρκεια της περιόδου πριν η Ένωση κηρύξει συναγερμό” γενικώς…
Αρκεί να αναφερθεί πως, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, το πρώτο εξάμηνο του 2022, η Ελλάδα μείωσε την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 10% συγκριτικά με το πρώτο 6μηνο του 2021. Συνεπώς, το… μέτρο για τις εθελοντικές ή αν αγκαστικές περικοπές αποκτά ιδιαίτερα σημασία καθώς η απόσταση για την κάλυψη του στόχου 15% διαφοροποιείται ανάλογα με την αφετηρία.
Ποιος ενεργοποιεί τον υποχρεωτικό κόφτη
Σημαντική επίσης διαφοροποίηση που ευνοεί τις χώρες του Νότου και γενικά το μπλοκ των χωρών που αντιτάχθηκαν στο αρχικό σχέδιο της Κομισιόν είναι πως την τελική απόφαση για κήρυξη της ΕΕ σε κατάσταση συναγερμού θα έχει πλέον το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δηλαδή τα κράτη – μέλη και όχι η Κομισιόν.
Η Κομισιόν θα προτείνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την επιβολή υποχρεωτικού κόφτη, μετά από εισήγηση 5 (και όχι 3) χωρών.
Ηλεκτροπαραγωγή
Επιπλέον, η Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, πέτυχαν να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπορούν να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό οι ποσότητες φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, κρίσιμες για την ευστάθεια του συστήματος.
Όπως αναφέρεται στο κείμενο του Κανονισμού:
“Ένα κράτος μέλος που αντιμετωπίζει κρίση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να περιορίσει προσωρινά την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης στο επίπεδο που είναι απαραίτητο για τον μετριασμό του κινδύνου για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, εάν δεν υπάρχουν άλλες οικονομικές εναλλακτικές λύσεις για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου που είναι απαραίτητο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς να τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η ασφάλεια της προμήθειας. Στην περίπτωση αυτή, το κράτος μέλος κοινοποιεί τους λόγους του περιορισμού και παρέχει επαρκή στοιχεία για τις εξαιρετικές περιστάσεις που δικαιολογούν τον περιορισμό. Όπου χρειάζεται, το κράτος μέλος ενημερώνει το σχέδιο ετοιμότητας κινδύνου”.
Η… λίστα για το ψαλίδι
Κατά τη λήψη μέτρων μείωσης της ζήτησης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στα μέτρα που επηρεάζουν πελάτες οι οποίοι δεν συμπεριλαμβάνονται στους προστατευόμενους καταναλωτές (π.χ. νοικοκυριά) και μπορούν επίσης να αποκλείουν πελάτες από τα μέτρα αυτά (να τους εξαιρούν δηλαδή από το ψαλίδι) με βάσει αντικειμενικά και διαφανή κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη το αποτύπωμα στην οικονομία και:
- τον αντίκτυπο μιας διακοπής στις αλυσίδες εφοδιασμού που είναι κρίσιμες για την κοινωνία·
- τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη, ιδίως στις αλυσίδες εφοδιασμού που είναι κρίσιμοι για την κοινωνία·
- την πιθανή μακροχρόνια ζημιά σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις·
- τις δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης και υποκατάστασης προϊόντων στην Ένωση.
Κλειδί τοΕθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης
Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό περικοπών στο φυσικό αέριο, που συμφωνήθηκε χθες στις Βρυξέλλες, σε περίπτωση που κηρυχθεί «κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση» όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού, τα κράτη-μέλη υποχρεούνται στη μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15%.
Ωστόσο, τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να συντάξουν τα εθνικά τους σχέδια έκτακτης ανάγκης, άμεσα, στα οποία θα καθορίζονται τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που σχεδιάζουν, και θα υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις στην Επιτροπή σχετικά με την πρόοδο των σχεδίων τους.
Στα εθνικά τους σχέδια μπορούν να αιτηθούν, βάσει των εξαιρέσεων που προβλέπει ο κανονισμός, ενδεχομένως μικρότερο ποσοστό περικοπών από το 15%. Ωστόσο, ακολούθως το κάθε εθνικό σχέδιο θα πρέπει να εγκριθεί από την Επιτροπή.
Παράθυρο για επέκταση μετά τον Μάρτιο του 2023
Το βάρος, επομένως, πέφτει στις εξαιρέσεις, στις οποίες εντάσσεται και η Ελλάδα, ενώ το τελικό ποσοστό περικοπών στην κατανάλωση φυσικού αερίου και επομένως και οι συνέπειές του θα καθοριστούν από το Ελληνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης και την έγκρισή του.
Σημειώνεται ότι ο κανονισμός αποτελεί εξαιρετικό και έκτακτο μέτρο, το οποίο προβλέπεται για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, θα ισχύσει για 1 χρόνο και η Επιτροπή θα προβεί σε επανεξέταση προκειμένου να εκτιμηθεί το ενδεχόμενο παράτασής του υπό το πρίσμα της γενικής κατάστασης εφοδιασμού της ΕΕ με αέριο, έως τον Μάιο του 2023.
Οι εξαγωγές
Σημείο κλειδί στις εξαιρέσεις είναι και οι εξαγωγές. Ειδικότερα :
“Τα κράτη μέλη μπορούν να περιορίσουν την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες (δηλαδή να πέσουν από το 15% στο 7%) υπό την προϋπόθεση ότι αποδεικνύουν ότι η διασύνδεσή τους με άλλα κράτη μέλη σε σταθερή τεχνική ικανότητα εξαγωγής είναι κάτω από 50% σε σύγκριση με την ετήσια κατανάλωση φυσικού αερίου το 2021 καθώς και ότι η δυναμικότητα σε διασυνδέσεις προς άλλα κράτη μέλη έχει πράγματι χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου σε επίπεδο τουλάχιστον 90% για τουλάχιστον ένα μήνα πριν από την κοινοποίηση της εξαίρεσης, εκτός εάν τα κράτη μέλη μπορούν να αποδείξουν ότι δεν υπήρχε ζήτηση και η χωρητικότητα μεγιστοποιήθηκε και οι εγχώριες εγκαταστάσεις LNG τους είναι εμπορικά και τεχνικά έτοιμες να ανακατευθύνουν το αέριο σε άλλα κράτη μέλη μέχρι τους όγκους που απαιτεί η αγορά”.
Η πρόταση της Ελλάδας
Η ελληνική πλευρά υπέβαλε στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας πρόταση για ένα νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο την αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου από τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Με την εφαρμογή αυτού του μοντέλου, διασφαλίζονται προσιτές τιμές ενέργειας για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ρουμανία και η Κύπρος στήριξαν την πρόταση της Ελλάδας για να ξεκινήσει η συζήτηση για ένα νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Στόχος της πρότασης, όπως είχε εξηγήσει αναλυτικά ο υπουργός Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας με συνέντευξη του στην “Ημερησία”, είναι να αποσυνδεθεί η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου ώστε να ξεφουσκώσουν οι λογαριασμοί.
“Εμείς εκείνο το οποίο λέμε είναι ότι δεν θα πρέπει να προσδιορίζεται η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας βάσει της Οριακής Μονάδας, βάσει δηλαδή της πιο ακριβής μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αλλά πρέπει να διαχωριστούν οι μονάδες που παράγουν με χαμηλό κόστος ηλεκτρική ενέργεια όπως είναι οι ΑΠΕ, τα πυρηνικά εργοστάσια ή οι λιγνίτες από το φυσικό αέριο που σήμερα ορίζει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας”, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Σκρέκας, συμπληρώνοντας πως “πρέπει να υπάρχει μια διπλή επίλυση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να βγαίνει ένας μέσος όρος που θα είναι πολύ χαμηλότερος από την τιμή χονδρικής που προσδιορίζει το σημερινό μοντέλο”.
Οι εξαιρέσεις
Τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να μειώσουν τη ζήτηση αερίου τους κατά 15% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωσή τους τα τελευταία πέντε έτη, μεταξύ της 1ης Αυγούστου 2022 και της 31ης Μαρτίου 2023, εφαρμόζοντας μέτρα της επιλογής τους.
Ωστόσο, το Συμβούλιο προσδιόρισε ορισμένες εξαιρέσεις και δυνατότητες υποβολής αιτήματος παρέκκλισης από τον υποχρεωτικό στόχο μείωσης, προκειμένου να αντικατοπτρίζονται οι ιδιαίτερες καταστάσεις των κρατών-μελών και να διασφαλίζεται ότι οι μειώσεις του αερίου θα συμβάλουν αποτελεσματικά στην αύξηση της ασφάλειας του εφοδιασμού στην ΕΕ.
Το Συμβούλιο συμφώνησε να απαλλαγούν τα κράτη-μέλη που δεν είναι διασυνδεδεμένα με τα δίκτυα αερίου άλλων κρατών-μελών από τις υποχρεωτικές μειώσεις του αερίου, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ελευθερώσουν σημαντικούς όγκους αερίου αγωγών προς όφελος άλλων κρατών-μελών. Απαλλάσσονται επίσης τα κράτη-μέλη των οποίων τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι συγχρονισμένα με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κρίσης εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.
Τα κράτη-μέλη μπορούν να ζητήσουν παρέκκλιση προκειμένου να προσαρμόσουν τις υποχρεώσεις τους για μείωση της ζήτησης εάν διαθέτουν περιορισμένες διασυνδέσεις με άλλα κράτη-μέλη και μπορούν να αποδείξουν ότι οι εξαγωγικές δυνατότητες των γραμμών διασύνδεσής τους ή η εγχώρια υποδομή ΥΦΑ τους χρησιμοποιούνται για τη διοχέτευση αερίου σε άλλα κράτη μέλη στον μέγιστο δυνατό βαθμό.
Τα κράτη-μέλη μπορούν επίσης να ζητήσουν παρέκκλιση εάν έχουν υπερβεί τους στόχους τους όσον αφορά την αποθήκευση αερίου, εάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο ως προϊόν εφοδιασμού για ζωτικές βιομηχανίες ή εάν η κατανάλωσή τους έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 8% το προηγούμενο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών.
