Τον Απρίλιο 1945, όταν οι αντάρτες καταλαμβάνουν το Μιλάνο, εκκινεί η αρχή του τέλους και έως το Μάιο η Ιταλία έχει απελευθερωθεί χάριν στην τοπική και ευρωπαϊκή αντίσταση. Ο ιταλικός πληθυσμός βλέπει τότε τις πρώτες εικόνες από το Ολοκαύτωμα, ενώ υπάρχουν ακόμα εκείνοι που πιστεύουν ότι η αντίσταση είναι ένα ψέμα του κομμουνισμού. Στην πραγματικότητα, η αντίσταση είναι η προσωπική περιουσία όλων όσων αντιστάθηκαν στο φασισμό. Ο Umberto Eco έζησε ως παιδί την άνοδο του Μουσολίνι και την πλύση εγκεφάλου των νεαρών Ιταλών από τις ομάδες του εντόπιου φασισμού της προπαγάνδας στην επαρχία. Η βιωματική αφήγηση και ο καθαρός λόγος του Umberto Eco μας μαθαίνουν σύγχρονη ιστορία.

Ο ιταλικός φασισμός ήταν η πρώτη δεξιόστροφη δικτατορία σε μία ευρωπαϊκή χώρα και το αρχέτυπο για τα υπόλοιπα όμοια καθεστώτα που εγκαταστάθηκαν στη γηραιά ήπειρο. Η στρατιωτική δομή με τα μαύρα πουκάμισα, οι μελανοχίτωνες έγιναν η κραταιά δύναμη σε Αγγλία, Λευκορωσία, Εσθονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Ισπανία, Πορτογαλία, Νορβηγία και Νότια Αμερική. Οι Ιταλοί φασίστες έπεισαν τους Ευρωπαίους ηγέτες ως ένα κίνημα ανασυγκρότησης της ευρωπαϊκής κοινωνίας απέναντι στην κομμουνιστική απειλή.

Στην πραγματικότητα, ο φασισμός στην Ιταλία ήταν ένα πολύπλευρο παιχνίδι και ένα αμάγαλμα τάσεων ανάμεσα στη μοναρχία και την επανάσταση, το βασιλικό στρατό και την προσωπική φρουρά, την εκκλησία και τη βία, τον κρατικό έλεγχο και την ελεύθερη οικονομία, το πολιτικό άνοιγμα και τον αυστηρό εγκλεισμό στο έθνος-κράτος. Για τον Umberto Eco, ο ιταλικός φασισμός ήτανε δικτατορία, όχι απολυταρχία, εξαιτίας της φιλοσοφικής αδυναμίας του. Ο φασισμός στην Ιταλία για την ακρίβεια δεν είχε καμία ειδική φιλοσοφία ή ανεκτικότητα. Ο Μουσολίνι (1883-1945) ως δημοσιογράφος ήταν στην αρχή αναρχικός και έπειτα σοσιαλιστής. Επί κυριαρχίας του Μουσολίνι με το Φασιστικό Κόμμα της Ιταλίας από το 1922 έως το 1943, για παράδειγμα όλα τα ΜΜΕ και ο τύπος έκλεισαν.

Ο Μουσολίνι δεν είχε πολιτική ιδεολογία αλλά ισχυρή ρητορική, ο ίδιος επηρεασμένος από τις ύστερες θεωρίες του Έγελου για το τέλειο και ηθικό κράτος. Η βοήθεια από την εκκλησία, σίγουρα ενίσχυσε τη ρητορική του γιατί ο Μουσολίνι έβαζε πάντα το Θεό στους λόγους του. Ως χαρισματικός ηγέτης με έντονη γλώσσα του σώματος, εκείνος στήριξε τον κορπορατισμό και τις συντεχνίες των κρατικών σωματείων, αλλά απέρριψε την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οραματιστής του Ρωμαϊκού Imperium, επέβαλε τον ιταλικό επεκτατισμό με έμφαση στον υπερμεγέθη εθνικισμό. Βαθύς οπαδός του αντισημιτισμού, τέλος, ο Μουσολίνι έγραψε ο ίδιος το λήμμα «φασισμός» στην τότε εγκυκλοπαίδεια Treccani.

Ο Μουσολίνι τελικώς εκτελέστηκε στις 28 Απριλίου 1945.

Της Γεωργίας Τσατσάνη