Περί Τουρισμού στην Ελλάδα
Όταν το εμβληματικό 2004 η Ελλάδα είχε έσοδα από τον τουρισμό 10 δις ευρώ και μόνο εκείνη τη χρονιά το 40% του ελλείμματος στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών καλύφθηκε από το τουριστικό συνάλλαγμα, μολονότι ήδη ενταγμένοι στη ζώνη του ευρώ για μία διετία, σαφές γίνεται πώς είμαστε μία οικονομία εξαρτημένη από την τουριστική αγορά που πρέπει να ανανεώνει συνέχεια τους στόχους της. Παραμένουνε πολλά να βελτιωθούνε και κυρίως να γίνει μία μεγαλύτερη επικαιροποίηση των υποδομών φιλοξενίας και πολιτισμού, με παράδειγμα:
- Την ανασύσταση κακόφημων συνοικιών σε μεγάλα αστικά κέντρα
- Την αναπαλαίωση ιστορικών κτιρίων και παραδοσιακών οικισμών
- Την αναδιαμόρφωση αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων
- Τα πάρκα, θεματικά πάρκα και πάρκα στη φύση
- Τη σύσταση νέων υποδομών για θερινά σχολεία και σεμινάρια
Ιστορική Αναδρομή
Η διεθνής βιβλιογραφία έχει ήδη εντάξει την κύρια περίοδο της ελληνικής οικονομικής κρίσης 2008-2015 στην ευρύτερη κρίση του ευρώ και των θεσμών, όπως επισημαίνουνε στις μονογραφίες τους οι οικονομολόγοι Jean Pisani-Ferry «The Eurocrisis and its Aftermath (Oxford 2011)», ο Martin Sandbu «Europe’s Orphan: The Future of the Euro and the Politics of Debt (Princeton 2015)» και ο Νομπελίστας Joseph Stiglitz «The Euro: How a Common Currency Threatens the Future of Europe (Norton 2018)», όλοι συμφωνούνε, Έλληνες και ξένοι μελετητές, ότι η κρίση είναι πανευρωπαϊκή, αν όχι παγκόσμια. Ωστόσο, η κρίση που μας άλλαξε τα δεδομένα και η ανάκαμψη που επήλθε γρήγορα έκανε αντιληπτό ότι επανήλθαμε στον πρότερο καλό μας εαυτό κυρίως κατά τη χρυσή τριετία 2016-2019.
Αστικοί Οικισμοί
Η αναδημιουργία περιοχών με κακή φήμη, όπως του Ψυρρή στην Αθήνα και τα Λαδάδικα στη Θεσσαλονίκη ήδη από την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα δείχνει την ανάγκη εύρεσης χώρων εντός πόλης για αναψυχή και περίπατο. Προσωπικά διαπιστώνω ότι οι νεότερες γενιές μετά το Millennium αγνοούν το κακόφημο παρελθόν των συνοικιών ή έστω δεν απορούν για την ομοιομορφία της περιοχής κυρίως με το πλήθος από ισόγεια κτίρια. Όλες οι περιοχές αυτές στην καρδιά της πόλης, χωρίς περιβάλλουσες οικίες, διαθέτουνε άνετο χώρο ολόγυρα για διασκέδαση, περπάτημα και σύνδεση με το κέντρο.
Αρχαίοι Παραδοσιακοί Οικισμοί
Η αναπαλαίωση κτιρίων επίσης και παραδοσιακών οικισμών, όπως για παράδειγμα οι Αρχάνες στο Νομό Ηρακλείου, αυτή η τακτική θεωρείται επιβεβλημένη τουριστικά. Από τη δεκαετία 1990 και για δέκα χρόνια περίπου, επί δημαρχίας του σημερινού Περιφερειάρχη Κρήτης, κ. Σταύρου Αρναουτάκη, οι Αρχάνες έγιναν τουριστικός πόλος έλξης στη βάση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της Μινωικής προϊστορίας της περιοχής μετά από τη δέουσα προβολή στις ανασκαφές του Ιωάννη Σακελλαράκη στο νεκροταφείο Φουρνί και στον Ανεμόσπηλο στο όρος Γιούχτα, το σημαντικότερο ιερό κορυφής της Μινωικής Κρήτης. Αντίστοιχα, στο Καστρί, ένα τοπικό ιερό κορυφής εντοπίζεται στα Κύθηρα ως σφαίρα επιρροής της Κρήτης στον Αγ. Γεώργιο στο Βουνό (Capo San Giorgio), μάλιστα να επισημανθεί ότι τα Κύθηρα είναι το μόνο νησί με ιερό κορυφής εκτός της Μεγαλονήσου και με παράλληλη αναφορά διαχρονικά. Ίσως η ωραιότερη εισαγωγή στην αρχαία ιστορία των Κυθήρων να έχει γίνει ήδη από τον κ. Ιωάννη Σακελλαράκη («Γαιόραμα» τχ. 31, 1999), σε φωτογραφίες Ανδρέα Σμαραγδή, καθώς ο ίδιος έκανε τις ανασκαφές ως αρχαιολόγος κι έτσι εκείνος είναι ένας κρίκος ανάμεσα σε Αρχάνες Κρήτης και Αγ. Γεώργιο Κυθήρων.
Αρχαιολογία και Τοπικός Πολιτισμός
Η αναδιαμόρφωση των αρχαιολογικών χώρων, όπως η Μεσσήνη ως ένα αρχαίο συγκρότημα μαζί με το τουριστικό Costa Navarino, μας δείχνει έναν πρωτότυπο δρόμο για την οικολογική και αρχαιολογική συνύπαρξη ως τρόπο άμεσης κι έμμεσης διαφήμισης. Αντίστοιχο είναι το παράδειγμα με τα νέα Μουσεία ως πολυχώροι πολιτισμού, όπως είναι το Μουσείο Ακροπόλεως στην Αθήνα, αλλά και το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών στη Φωκίδα και το προσφάτως ανακαινισθέν Αρχαιολογικό Μουσείο στο Ηράκλειο που στεγάζει ολόκληρο το Μινωικό Πολιτισμό της νήσου. Οι επισκέπτες σε ολόκληρη τη χώρα έρχονται σε νέες δομές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις που μόνο θαυμασμό προκαλούνε για τον αρχαίο αλλά και το νεότερο ελληνισμό με δράσεις για παιδιά και ενήλικες, μόνιμες εκθέσεις και διαλέξεις.
Τοπική Ιστορία με προσομοίωση
Ο «Λαβύρινθος» και η νέα πρόταση στα παλαιά ΚΤΕΛ Ηρακλείου-Λασιθίου «Οι 12 Άθλοι του Ηρακλή» πίσω στην πόλη του Ηρακλέους, τα δυο αυτά θεματικά πάρκα αποτελούνε μια σωστή διαχείριση του ένδοξου παρελθόντος σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες των παιδιών τα οποία μαζί θα φέρουνε τους γονείς τους αλλά και τους συμμαθητές τους με τους δικούς τους γονείς κάποιο επόμενο καλοκαίρι. Ο τοπικός τουρισμός ενισχύεται επίσης με την αυθεντική απεικόνιση ολόκληρων χωριών, για παράδειγμα το τουριστικό χωριό Αρόλιθος επίσης στο νομό Ηρακλείου που αποτελεί την προσομοίωση ενός παραδοσιακού κρητικού χωριού και λειτουργεί ως χώρος φιλοξενίας.
Τα Θερινά Σχολεία (Summer Schools)
Οι εισρέουσες αφίξεις υποδεικνύουνε ότι η χώρα μας έχει ανακτήσει την αξιοπιστία της ως ένας τόπος για ευεξία με παραδοσιακές αλλά και εναλλακτικές μορφές διακοπών για όλο το χρόνο. Όπως με το συνεδριακό τουρισμό ετησίως επιτυγχάνεται η ποιότητα στην τουριστική αγορά για όλο το χρόνο, ομοίως με τον εκπαιδευτικό τουρισμό ανεβαίνει το μορφωτικό επίπεδο των επισκεπτών όταν μεγάλες ομάδες με φοιτητές κλασικών σπουδών από τα πιο αναγνωρισμένα Πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών έρχονται για αναψυχή και μελέτη στα πολυθεματικά θερινά σχολεία για την αρχαιότητα και κυρίως την κλασική λογοτεχνία και τον αρχαίο ελληνικό και αθλητικό πολιτισμό.
Η μαζική εισροή τουριστών μεσαίας και κυρίως υψηλής κοινωνικής τάξης, όπως οι μελετητές του αρχαίου μας πολιτισμού, δηλαδή οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί κλασικιστές μαζί με τους μαθητές τους αποτελούνε μία σταθερά στην τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας που μένει ν’ αξιοποιηθεί περισσότερο στο μέλλον. Σήμερα τρέχουνε αρκετά θερινά σχολεία σε ελληνικούς τόπους ύψιστης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας όπως οι Δελφοί και η αρχαία Ολυμπία, ενώ στο Ναύπλιο πόλος έλξης τόσο για Αμερικανούς όσο και για Έλληνες κλασικιστές είναι το ελληνικό παράρτημα του αμερικανικού Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Harvard University υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. Ιωάννη Πετρόπουλου.
Συμπεράσματα
Η τουριστική μας βιομηχανία πλάθει μια κοινωνία εξαρτημένη από την είσοδο επισκεπτών και γι’ αυτό χρειάζεται συνεχή ανάδραση και κρατική παρέμβαση εντός και εκτός συνόρων. Η ελληνική οικονομία έχει αρνητικό ισοζύγιο γιατί είναι μία τουριστική οικονομία εξαρτημένη. Η χώρα μας επομένως είναι υποκείμενη στην εισερχόμενη επένδυση και στην αναγκαία εισαγωγή αγαθών για να στηρίζει την τουριστική κίνηση, πράγμα που αυξάνει τον πληθωρισμό με αποτέλεσμα να θεωρείται μια ακριβή χώρα στις τουριστικές αγορές.
Ο μέσος Ευρωπαίος επισκέπτης χρειάζεται 600 ευρώ ή 400 λίρες Αγγλίας για εισιτήρια και διαμονή περίπου κατ’ άτομο ώστε να περάσει μία εβδομάδα σε περιοχές με υψηλή επισκεψιμότητα (λ.χ. Σαντορίνη, Κρήτη, Ρόδος, Κέρκυρα), ακόμα κι εάν ταξιδεύει με οργανωμένα πακέτα εκδρομών με πτήσεις charters ή all inclusive κατά την παραμονή. Το ποσό αυτό είναι ένα χαμηλό σταθερό και δεν απευθύνεται σε όλα τα βαλάντια, αλλά σε μερικά, τα πιο επιφανή. Κρίνεται συνεπώς αναγκαία η στόχευση σε υψηλά κοινωνικά στρώματα με απαιτήσεις και άρρητες υποσχέσεις για προφορική διαφήμιση, καθώς και ενδεχόμενες μελλοντικές επισκέψεις για τους ίδιους, τα παιδιά τους και ίσως κάποιους φίλους τους.
Μάλιστα μπορεί να εντατικοποιηθεί η μετακίνηση στη νοτιανατολική Μεσόγειο στα νησιά με άξονα τη μυθολογία και την ιστορία. Η διασύνδεση των Κυθήρων με το Πανεπιστήμιο Κύπρου για παράδειγμα μέσω της Αφροδίτης, Κυθέρεια και Κύπριδα, μας θυμίζει τα θερινά σεμινάρια in situ προς τη Μεγαλόνησο με έμφαση στην Πάφο (για τη θεά Αφροδίτη), στα Κουφονήσια και συγκεκριμένα στην Κέρο όπου τρέχει μια ανασκαφή του ιερού από το Πανεπιστήμιο Cambridge (The Cambridge Keros Project), στη Λήμνο (σπηλιά του Φιλοκτήτη) και στην Κρήτη όπου η δεσπόζουσα Κνωσός μαζί με τη Γόρτυνα και τη Φαιστό, κάλλιστα θα μπορούσανε να αξιοποιηθούνε αντίστοιχα από το Πανεπιστήμιο Κρήτης ή άλλους διεθνείς φορείς, ας το ευχηθούμε ολόψυχα για το εγγύς μέλλον.
Της Γεωργίας Τσατσάνη
Δημιουργός του άρθρου:
Η Γεωργία Τσατσάνη είναι φιλόλογος - συγκριτολόγος
