Αν αυτά τα πράγματα συνέβαιναν στη Γαλλία, τη Γερμανία ή τη Νέα Υόρκη, τα δυτικά ΜΜΕ θα χαλούσαν τον κόσμο. Συνέβησαν όμως στην Ασία και την Αφρική. Το ένα τρίτο του Πακιστάν βρέθηκε υπό το νερό, πάνω από 1.200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και η χώρα αυτή, που στενάζει υπό το βάρος και του χρέους της, όπως και πολλές άλλες στον Νότο της ανθρωπότητας, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα της πανδημίας, αντιμετωπίζει τώρα ζημιές 10 δισ. δολαρίων.
Σε όλη τη Δυτική και Κεντρική Αφρική, εξάλλου, από το Τσαντ έως τη Σενεγάλη, οι έντονες βροχοπτώσεις πάνω από το κανονικό σε αρκετές χώρες έχουν αφήσει μεγάλες περιοχές βυθισμένες στο νερό. Οι χειρότερες πλημμύρες λόγω των έντονων βροχοπτώσεων της τελευταίας 30ετίας, έχουν φέρει σε κατάσταση χάους την πρωτεύουσα του Τσαντ, Εν Ντιαμένα, με μεγάλες περιοχές -για πάνω από ένα μήνα- να είναι προσβάσιμες μόνο με πλωτά μέσα και χιλιάδες κατοίκους να έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα πλημμυρισμένα σπίτια τους, σύμφωνα με ομάδες βοήθειας και την κρατική μετεωρολογική υπηρεσία, για να βρουν καταφύγιο σε πρόχειρους καταυλισμούς, όπου τους απειλούν σμήνη από κουνούπια και η ελονοσία.
Όχι βέβαια ότι η «πολιτισμένη Δύση» είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, αν και έχει ασφαλώς περισσότερα μέσα να αντιμετωπίσει τις όλο και σοβαρότερες επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Πέρυσι είχαμε, μεταξύ άλλων, τις φονικές πλημμύρες στη Γερμανία και τον παρατεταμένο καύσωνα και τις μεγάλες, καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, ενώ τεράστιες πυρκαγιές έπληξαν τη Καλιφόρνια, τον Καναδά και την Σιβηρία. Πρόπερσι καιγόταν όλη η Αυστραλία. Φέτος είχαμε το 60% των εδαφών της ΕΕ να πλήττεται από μεγάλες φωτιές, ισχυρούς καύσωνες και έντονες ξηρασίες.
Σημειωτέον ότι αυτά συμβαίνουν ενώ βρισκόμαστε στον 1,1 βαθμό Κελσίου πάνω από τη θερμοκρασία της Γης κατά την προβιομηχανική εποχή. Η συμφωνία των Παρισίων έχει θέσει ως στόχο να μην ανέβει η θερμοκρασία πάνω από 1,5-2 βαθμούς, στόχος που εμφανίζεται εντελώς ανέφικτος με τις σημερινές πολιτικές.
Πολλαπλασιάζονται στο μεταξύ οι επιστημονικές εκθέσεις που προειδοποιούν για την ταχύτητα που επέρχεται το φαινόμενο της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και τις επιπτώσεις του.
Η κλιματική κρίση έχει οδηγήσει τον κόσμο στα πρόθυρα πολλαπλών καταστροφικών «κρίσιμων σημείων», υπογραμμίζει μία μείζων μελέτη, τα αποτελέσματα των οποίας δημοσιεύτηκαν στο θεωρούμενο ως ένα από τα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά παγκοσμίως, το Science (https://www.science.org/doi/10.1126/science.abn7950).
Σε πέντε περιπτώσεις επικίνδυνα σημεία καμπής μοιάζουν να έχουν ήδη ξεπεραστεί, παρόλο που, όπως αναφέραμε ήδη, η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί εξαιτίας της ανθρωπογενούς αλλαγής του κλίματος μόνο κατά 1,1οC εν σχέσει με την προβιομηχανική εποχή.
Οι πάγοι που σκέπαζαν τη Γροιλανδία καταρρέουν, με κίνδυνο να αυξηθεί η στάθμη των θαλασσών και να μειωθεί ή και να σταματήσει το Gulf Stream, γεγονός που, με τη σειρά του, θα επηρεάσει τις βροχοπτώσεις στη Βόρειο Αμερική και τους μουσσώνες στον Ινδικό Ωκεανό. Ήδη θεωρείται αναπόφευκτη η άνοδος της στάθμης των θαλασσών κατά 27 εκατοστά, ενώ αν λειώσει το σύνολο των πάγων μόνο της Γροιλανδίας η στάθμη θα ανέβει κατά ένα με δύο μέτρα.
Το σύστημα που εξασφαλίζει τον ζεστό και ήπιο καιρό στην Ευρώπη είναι το ρεύμα Gulf Stream στο Βόρειο Ατλαντικό, που έχει τώρα φτάσει στο πιο ασθενές σημείο του εδώ και χίλια χρόνια, με πιθανή αιτία την κλιματική αλλαγή. Περαιτέρω εξασθένηση του ρεύματος θα οδηγήσει σε περισσότερες καταιγίδες στη Βρετανία, πιο έντονους χειμώνες και αύξηση σε καταστροφικούς καύσωνες στην Ευρώπη. Η περαιτέρω μείωση του Gulf Stream θα προκαλέσει μείωση των βροχοπτώσεων και της παραγωγής τροφίμων για εκατομμύρια ανθρώπους και θα αυξήσει τα επίπεδα της θάλασσας με καταστροφικές συνέπειες στα ανατολικά παράλια των ΗΠΑ.
Μια επιστημονική αποστολή του Πανεπιστημίου Fairbanks στην Αλάσκα διαπίστωσε ότι η permafrost λιώνει εβδομήντα χρόνια νωρίτερα από όταν υπολόγιζαν οι επιστήμονες ότι θα συμβεί. Η permafrost είναι το μόνιμα παγωμένο υπέδαφος που καλύπτει το 25% του βορείου ημισφαιρίου και όπου έχουν «μπλοκαριστεί» παγωμένες ποσότητες διαφόρων οργανικών και άλλων υλικών. Το λιώσιμό του θα προκαλέσει μεγάλη εκπομπή άνθρακα, με κίνδυνο να εγκατασταθεί φαύλος κύκλος επιτάχυνσης της κλιματικής αλλαγής. (Ταυτόχρονα θα απελευθερωθούν μικρόβια και ιοί που έχουν παγώσει εδώ και χιλιάδες χρόνια.)
Στον 1,5 βαθμό αύξησης της θερμοκρασίας, τέσσερα από τα πέντε «σημεία ρήξης» του πλανήτη είναι πιθανό να ξεπεραστούν, ενώ γίνεται δυνατή και η ρήξη άλλων πέντε. Μεταξύ αυτών η απώλεια μεγάλου αριθμού δέντρων μέσω μεγάλων πυρκαγιών που επίσης θα εκπέμψουν διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, εγκαθιστώντας νέο φαύλο κύκλο.
Ένα άλλο όριο ποιοτικής αλλαγής αφορά το λιώσιμο των παγετώνων στα βουνά. Ακόμα και αν επιτευχθεί ο καλύτερος στόχος της συμφωνίας του Παρισιού (περιορισμός της αύξησης στον 1,5 βαθμό), θα χαθεί το 10% των παγετώνων μέχρι το 2050. Μια από τις πιθανές συνέπειες του λιωσίματος των παγετώνων είναι η απειλή στην πρόσβαση σε νερό 1,9 δισεκατομμυρίου ανθρώπων, κυρίως στην Ινδία και την Κίνα.
Η Αμαζονία, η αποκαλούμενη και «πνεύμονας του πλανήτη», είναι πιθανώς στο όριο της μη αντιστρέψιμης μεταβολής της από δάσος σε σαβάνα με αραιή βλάστηση.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι η Γη φεύγει από τα όρια του ασφαλούς κλίματος καθώς διασχίζει το όριο της αύξησης κατά 1% της θερμοκρασίας.
Πού πάει; Κανείς επιστήμονας δεν πιστεύει ότι θα επιτευχθούν οι στόχοι του Παρισιού. Η πλειοψηφία τους αναμένει μια αύξηση κατά 2 έως 3 βαθμούς. Κάθε δέκατο, όμως, του βαθμού αύξησης από δω και πέρα εγκυμονεί τρομακτικούς κινδύνους για την ανθρωπότητα.
Σημειωτέον ότι η προαναφερθείσα μελέτη εξετάζει κάθε μία από τις μεταβολές ξεχωριστά, δεν λαμβάνει δηλαδή υπόψη τη σοβαρή πιθανότητα πρόκλησης αλυσιδωτών αλληλεπιδράσεων τύπου ντόμινο. (https://www.theguardian.com/environment/2021/jun/03/climate-tipping-points-could-topple-like-dominoes-warn-scientists).
Ποτέ δεν ήταν τόσο σαφής η απειλή πλήρους κατάρρευσης του βιομηχανικού πολιτισμού στον Βορρά και πλήρους κατάρρευσης των κοινωνιών στον Νότο του πλανήτη.
Εδώ και τριάντα χρόνια, οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου έχουν αναγνωρίσει το πρόβλημα, από την πρώτη διεθνή Διάσκεψη του Ρίο του 1992. Ελάχιστα όμως και εντελώς ανεπαρκή μέτρα παίρνουν για να το ανακόψουν, με αποτέλεσμα να έχουν αρχίσει να θεωρούνται μία ακόμα κοροϊδία του διεθνούς πολιτικού συστήματος οι πολυδάπανες διεθνείς διασκέψεις που συγκαλούνται κάθε χρόνο (η τελευταία πέρυσι τον Νοέμβριο στη Σκωτία και η επόμενη τον προσεχή Νοέμβριο στην Αίγυπτο).
Ακόμα χειρότερα. Όχι μόνο το ουκρανικό έχει διώξει το (ήδη και πριν από αυτό υποβαθμισμένο) ζήτημα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, αν και είναι μία από τις κύριες απειλές για την επιβίωση των ανθρώπων. Όχι μόνο έχει καταστήσει σχεδόν αδύνατη τη διεθνή συνεργασία και σε αυτό και σε όλα τα άλλα θέματα, απαραίτητη για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά έχει κάνει και κάτι χειρότερο.
Για να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή κρίση, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και των κυρώσεων και αντικυρώσεων που επεβλήθησαν, παρατηρείται σημαντική στροφή παγκοσμίως στα ορυκτά καύσιμα και ιδιαίτερα στο υγροποιημένο φυσικό αέριο, που ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι παράγει τέσσερις φορές παραπάνω αέρια θερμοκηπίου από το αέριο που μεταφέρεται μέσω αγωγών. Ταυτόχρονα, μιας και δεν έχουν να πουν τίποτα ουσιαστικό για το πώς θα σταματήσουν την κλιματική αλλαγή, ορισμένοι ηγέτες αρχίζουν να καλλιεργούν το έδαφος για να την αποδεχθούν, λέγοντας ότι πρέπει να εστιάσουμε στην αποτροπή των συνεπειών της. Ταυτόχρονα, τεράστιοι πόροι, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πράσινη μετάβαση, κατασπαταλούνται σε τρομακτικούς εξοπλισμούς.
Το ανθρώπινο είδος αντιμετωπίζει τη φοβερότερη (μαζί με τα πυρηνικά) απειλή στην ιστορία του. Μόνο ίσως μια παγκόσμια εξέγερση των λαών θα μπορούσε να πιέσει κράτη και κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ- ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του πρακτορείου.
