Σειρά εξελίξεων ακολουθούν τις καταγγελίες για παιδική κακοποίηση στην Κιβωτό του Κόσμου που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει σήμερα παρεμβάσεις για την ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής και τη διευκόλυνσή της.
Τις αποφάσεις της κυβέρνησης για την Κιβωτό του Κόσμου, οι οποίες μάλιστα βάζουν στο κάδρο και τον ιδιο τον πατέρα Αντώνιο, ανακοίνωσε το πρωί της Δευτέρας (21/11) ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, κάνοντας λόγο για τρεις βασικές αλλαγές του θεσμικού πλαισίου στις οποίες θα προχωρήσει.
Τι αλλάζει στην αναδοχή μετά τις νέες κυβερνητικές εξαγγελίες
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε πως η κυβέρνηση αναμένεται να προχωρήσει στη σημαντική μείωση του χρόνου που απαιτείται από τη στιγμή που ο πολίτης καταθέτει την αίτηση του μέχρι την ένταξη του στο Εθνικό Μητρώο υποψήφιων γονέων.
Παράλληλα, προανήγγειλε τη θέσπιση του επιδόματος αναδοχής, ως οικονομική ενίσχυση προς όλες τις ανάδοχες οικογένειες, που κυμαίνεται από 325 έως και 1.200 ευρώ το μήνα ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες των παιδιών.
Τέλος, ο κ. Οικονόμου αναφέρθηκε στη διεύρυνση των ηλικιακών ορίων για όσους επιθυμούν να γίνουν ανάδοχοι. Από 30 έως 60 ετών που ήταν το όριο μέχρι σήμερα, η αναδοχή είναι πλέον εφικτή σε συμπολίτες μας από 25 έως και 75 ετών, με μέγιστη ηλικιακή διαφορά μεταξύ παιδιού και αναδόχου, τα 50 έτη.
Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για την αναδοχή περιγράφεται μέσα από 14 ερωτήσεις στο gov.gr.
Σε τι διαφέρουν η αναδοχή και η υιοθεσία;
Υιοθεσία είναι η νομική πράξη με την οποία ένα παιδί αποκτά ως προς την θετή του οικογένεια την ίδια νομική σχέση που έχει κάθε παιδί με την βιολογική του οικογένεια. Όταν ένα παιδί υιοθετείται κάθε νομικός και φυσικός δεσμός με την βιολογική του οικογένεια αποκόπτεται, το παιδί αποκτά το οικογενειακό επώνυμο της θετής οικογένειας, έχει κληρονομικά δικαιώματα, την γονική μέριμνα ασκούν οι θετοί γονείς. Για να υπάρξει υιοθεσία απαιτείται δικαστική απόφαση που λαμβάνεται μετά από αίτηση των θετών γονέων, αν το δικαστήριο κρίνει ότι συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις. Απαιτείται συναίνεση των φυσικών γονέων αν υπάρχουν, ή αναπλήρωση της συναίνεσης σε ορισμένες περιπτώσεις. Μετά την ενηλικίωσή του το παιδί δικαιούται, εάν το επιθυμεί, να αναζητήσει την φυσική του οικογένεια. Οι αρχές υποχρεούνται να το βοηθήσουν σε αυτήν του την βούληση.
Όταν ένα παιδί δεν είναι δυνατόν να ζει στην βιολογική του οικογένεια για μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αναζητείται μια ανάδοχη οικογένεια που θα διασφαλίσει την ομαλή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού σε οικογενειακό περιβάλλον και την αποφυγή της ιδρυματικής φροντίδας. Αν κατάλληλοι συγγενείς, είναι διαθέσιμοι, είναι προτιμότερο να γίνουν αυτοί ανάδοχοι γονείς. Η σχέση με την φυσική οικογένεια διατηρείται και η επιστροφή σε αυτήν είναι ο στόχος, αν αυτό είναι προς το συμφέρον του παιδιού. Το παιδί διατηρεί το αρχικό του επώνυμο, την γονική μέριμνα μπορεί να έχουν οι φυσικοί γονείς, οι ανάδοχοι γονείς, ή φορείς παιδικής προστασίας κατά περίπτωση.
Υπάρχουν πολλά είδη αναδοχής;
Ναι. Μπορούμε σε αδρές γραμμές να διακρίνουμε:
Βραχυχρόνια: Η προοπτική του παιδιού είναι να επιστρέψει στην φυσική του οικογένεια μόλις εκλείψουν οι λόγοι για τους οποίους την αποχωρίστηκε, ή να υιοθετηθεί μόλις διευθετηθούν εκκρεμή νομικά ζητήματα.
Επείγουσα: Όταν ένα ξαφνικό γεγονός επιβάλλει την άμεση απομάκρυνση του παιδιού από το οικογενειακό του περιβάλλον. Η εναλλακτική λύση είναι τοποθέτηση σε ίδρυμα.
Μακροχρόνια: Αφορά παιδιά που δεν προβλέπεται να επιστρέψουν σύντομα στην οικογένειά τους, αλλά δεν είναι εφικτή άμεσα η υιοθεσία. Μπορεί μερικές φορές να εξελιχθεί σε υιοθεσία, υπό προϋποθέσεις.
Επαγγελματική: Όταν η φιλοξενία πρέπει να συνδυαστεί με θεραπεία. Αφορά ειδικούς επιστήμονες συγκεκριμένων ειδικοτήτων, που ασκούν την αναδοχή επαγγελματικά.
Ποιά παιδιά είναι κατάλληλα για αναδοχή;
Παιδιά οικογενειών σε κρίση
Κακοποιημένα- παραμελημένα παιδιά
Έκθετα – τουλάχιστον μέχρι τον εντοπισμό των γονέων
Παιδιά εξαρτημένων γονέων, χωρίς άλλο υποστηρικτικό περιβάλλον.
Παιδιά με αναπηρίες, μη αποδεκτά από τη φυσική η θετή οικογένεια
Παιδιά σε ειδικές καταστάσεις (προσφυγιά, φυσικές καταστροφές κ.λπ.)
Παιδιά, που σήμερα βρίσκονται σε Ιδρύματα.
Μπορεί το παιδί να φύγει από την ανάδοχη οικογένεια;
Ναι, το παιδί θα επιστρέψει στη φυσική του οικογένεια, όταν τα προβλήματα έχουν αντιμετωπισθεί και οι δικαστικές και κοινωνικές υπηρεσίες εκτιμούν πως το περιβάλλον είναι ασφαλές και πάλι.
Οι ανάδοχοι γονείς γνωρίζουν εκ των προτέρων τις πιθανότητες επιστροφής και συμβάλλουν στη διατήρηση της σχέσης γονέα – παιδιού, όσο αυτό είναι κοντά τους, πάντα με την εποπτεία της κοινωνικής υπηρεσίας. Στις περιπτώσεις που το παιδί επιστρέφει στην οικογένειά του γίνονται όλες οι προσπάθειες διατήρησης της επικοινωνίας με τους ανθρώπους, που συμπαραστάθηκαν στο παιδί και στην οικογένεια την περίοδο της κρίσης. Ακόμα και αν αυτό εκ των συνθηκών καθίσταται ανέφικτο, η αλληλεγγύης που έχει βιωθεί αλλά και η δύναμη της σχέσης που έχει δημιουργηθεί είναι ΑΞΙΕΣ ΑΝΕΞΙΤΗΛΕΣ στη ζωή και των γονέων και κυρίως του παιδιού. Η θετική εξέλιξη στη ζωή του παιδιού δίνει βαθειά ικανοποίηση στην ανάδοχη οικογένεια, προσωπική ολοκλήρωση και κοινωνική αναγνώριση.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις που η ανάδοχη οικογένεια αδυνατεί να συνεχίσει, οπότε, σε συνεργασία με τον αρμόδιο φορέα εποπτείας, πρέπει να δρομολογηθεί μια εναλλακτική λύση για την αποκατάσταση του παιδιού.
Ποιοι είναι οι φορείς εποπτείας της αναδοχής;
Είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες των Περιφερειακών Ενοτήτων ή των Περιφερειών του τόπου διαμονής σας. Επίσης όσα από τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφερειών έχουν μονάδες παιδικής προστασίας. Αφού συμπληρωθεί η διεύθυνση συνήθους διαμονής σας στην φόρμα της αίτησης, θα έχετε πρόσβαση στις διαθέσιμες επιλογές. Σημειώνεται ότι η υπηρεσία στην οποία υποβάλλετε την αίτηση δεν σχετίζεται με την μονάδα παιδικής προστασίας από την οποία μπορείτε να συνδεθείτε με παιδί.
Ποιός είναι ο ρόλος των φορέων εποπτείας;
Είναι αρμόδιοι για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας, όπου αξιολογείται η γονεϊκή ικανότητα των υποψηφίων να ανταποκριθούν κατάλληλα στο ρόλο του γονέα.
Υπάρχει συνεργασία μεταξύ της διεπιστημονικής ομάδας του φορέα εποπτείας των αναδόχων γονέων και του φορέα εποπτείας της μονάδας παιδικής προστασίας που έχει την ευθύνη του παιδιού, με τους υποψηφίους γονείς και ίσως το παιδί, αν αυτό έχει την ηλικία και την ικανότητα να εκφράσει γνώμη. Η επαφή γίνεται μετά την ηλεκτρονική σύνδεση μέσω της πλατφόρμας anynet και περιλαμβάνει αρκετές συναντήσεις με τους γονείς και το παιδί, ενώ η τελική απόφαση θα ληφθεί με τη σύμφωνη γνώμη των επαγγελματιών.
Όταν την εποπτεία έχει ο φορέας προστασίας του ανηλίκου, έχουν την ευθύνη για την υπογραφή της σύμβασης με τους αναδόχους, όπου περιγράφονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μερών. Όταν φορέας εποπτείας ορίζεται η εκάστοτε Περιφερειακή Ενότητα του τόπου κατοικίας των υποψήφιων γονέων υπάρχει τακτική επικοινωνία με την ανάδοχη οικογένεια με σκοπό τη βελτίωση, κατεύθυνση, υποστήριξη, συμβουλευτική, παραπομπή σε φορείς της κοινότητας και η διαπίστωση της θετικής εξέλιξης στην πορεία του ανηλίκου.
Τι δικαιολογητικά και στοιχεία χρειάζονται;
Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
Υπεύθυνη δήλωση των στοιχείων όλων των συνοικούντων.
Εκκαθαριστικά ΤΑΧΙS των 3 τελευταίων ετών
Αντίγραφο Αστυνομικής Ταυτότητας ή Διαβατηρίου
Iατρικές βεβαιώσεις/πιστοποιητικά για όλους τους συνοικούντες:
Πιστοποιητικό, από το οποίο προκύπτει ότι ο αιτών και τα συνοικούντα με αυτόν πρόσωπα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα, το οποίο εκδίδεται από ιατρούς των αντίστοιχων ειδικοτήτων που μπορούν να χορηγήσουν σχετικό πιστοποιητικό, των δημόσιων δομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.), των δημόσιων νοσοκομείων και των Τοπικών Μονάδων Υγείας (Το.Μ.Υ.). Στο πιστοποιητικό αναγράφεται ότι με βάση τα αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων (ακτινογραφία θώρακος, εξέταση HIV, Ηπατίτιδας B+C, VDRL) πιστοποιείται ότι ο πολίτης δεν πάσχει από λοιμώδες – μεταδοτικό νόσημα.
Πιστοποιητικό, από το οποίο προκύπτει ότι ο αιτών και τα συνοικούντα με αυτόν πρόσωπα δεν πάσχουν από ψυχικά νοσήματα, το οποίο εκδίδεται από ψυχιάτρους των δημόσιων δομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.) και των δημόσιων νοσοκομείων.
Στις ανωτέρω ιατρικές βεβαιώσεις/πιστοποιητικά επικολλάται φωτογραφία του πολίτη, που σφραγίζεται με κρατική (στρογγυλή) σφραγίδα του δημοσίου φορέα υγείας.
Πιστοποιητικά περί μη θέσης σε δικαστική συμπαράσταση
Αίτηση πιστοποιητικού εισαγγελικής αρχής
Ποινικό Μητρώο κλπ. για όλους τους συνοικούντες.
Υπεύθυνη δήλωση ότι: Αποδέχομαι τους όρους χρήσης, συμφωνώ με την επεξεργασία των προσωπικών μου δεδομένων, η δήλωση των στοιχείων μου επέχει θέση υπ. Δήλωσης του ν. 15899/86.
Γιατί χρειάζεται η κοινωνική έρευνα; Τι περιλαμβάνει;
Τόσο η αναδοχή όσο και η υιοθεσία είναι θεσμοί σχεδιασμένοι με σκοπό την επίτευξη του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού. Με την κοινωνική έρευνα διερευνάται το περιβάλλον των υποψηφίων αναδόχων ή θετών γονέων ώστε να διαπιστώσει σε ποιο βαθμό μπορεί να καλυφθεί ο σκοπός αυτός.
Μια κοινωνική έρευνα περιλαμβάνει:
Συναντήσεις με κοινωνικό/ή λειτουργό στο γραφείο και στο σπίτι.
Συναντήσεις με άλλους εξειδικευμένους επιστήμονες (π.χ ψυχολόγους) όταν αυτό απαιτείται κατόπιν πρότασης του κοινωνικού λειτουργού που διεξάγει την κοινωνική έρευνα.
Συναντήσεις & συνεργασία με τα παιδιά της οικογένειας και με στενούς συγγενείς (παπούδες, γιαγιάδες.)
Συστάσεις από πρόσωπα που υποδεικνύει η οικογένεια.
Αντικείμενο της έρευνας είναι οι προσδοκίες των υποψηφίων, οι συνθήκες της ζωής τους, το οικογενειακό ιστορικό τους, η προσωπικότητα και οι αντιλήψεις τους , οι δεξιότητες στην διαχείριση κρίσεων, η δυνατότητα προσαρμογής της ζωής τους στις ανάγκες ενός παιδιού, η δεκτικότητα τυχόν άλλων παιδιών στην οικογένεια για ένα νέο μέλος κλπ. Επιπλέον, όταν πρόκειται για αναδοχή, η δεκτικότητα ως προς την διαχείριση των σχέσεων με την φυσική οικογένεια του παιδιού. Μπορούν να ζητηθούν πρόσθετες πληροφορίες για την υγεία κλπ. των μελών της οικογένειας.
Τέλος, η έκθεση για την οικογένεια παρουσιάζεται στα αρμόδια συμβούλια για την τελική απόφαση έγκρισης.
Τι ισχύει σχετικά με την ηλικία των υποψηφίων αναδόχων και θετών;
Δεν επιτρέπεται η διαφορά ηλικίας με το παιδί να είναι μικρότερη από 18 έτη ή μεγαλύτερη από 50 έτη. Δεν επιτρέπεται οι ανάδοχοι ή θετοί να είναι μεγαλύτεροι από 60 ετών. Οι ηλικιακοί περιορισμοί δεν ισχύουν απόλυτα στην περίπτωση της συγγενικής αναδοχής.
Ειδικότερα για την αναδοχή, με προσεχές νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, τα ηλικιακά όρια θα διευρυνθούν. Έτσι, με την ψήφιση του νομοσχεδίου, αίτηση για αναδοχή θα μπορούν να καταθέτουν οι πολίτες από 25 έως 75 ετών ενώ η διαφορά ηλικίας από το αναδεχόμενο παιδί θα διαμορφωθεί από 18 έως 60 έτη.
Πόσος χρόνος χρειάζεται;
Μέχρι σήμερα οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να περιμένουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα μέχρι να βρεθεί ένας ή μία από τους ελάχιστους διαθέσιμους κοινωνικούς λειτουργούς για να εκκινήσει η διαδικασία. Με το νέο πλαίσιο, εκατοντάδες εκπαιδευμένοι και πιστοποιημένοι κοινωνικοί λειτουργοί του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (Σ.Κ.Λ.Ε -Ν.Π.Δ.Δ.) μπορούν να την διεξαγάγουν, μειώνοντας έτσι τον χρόνο αναμονής στο ελάχιστο. Εκτιμάται ότι από την στιγμή που θα υποβληθεί μία αίτηση με πλήρη δικαιολογητικά, η κοινωνική έρευνα και η εκπαίδευση θα έχουν ολοκληρωθεί το πολύ σε 6-8 μήνες. Τότε ο υποψήφιος εγγράφεται αμέσως στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων ή Θετών Γονέων αντίστοιχα και είναι πλέον διαθέσιμος για να υποδεχθεί παιδί. Το πότε θα κληθεί ο υποψήφιος σε συνεργασία για συγκεκριμένο παιδί, εξαρτάται από τις συγκεκριμένες ανάγκες των προς αναδοχή ή υιοθεσία παιδιών και το κατά πόσο αυτές καλύπτονται από τις δυνατότητες και επιθυμίες κάθε υποψηφίου. Η διερεύνηση της συμβατότητας γίνεται κατά απόλυτη προτεραιότητα εγγραφής στο Μητρώο, συνεπώς έχει σημασία και το πόσοι υποψήφιοι με παρόμοια χαρακτηριστικά προηγούνται. Κατά την συνεργασία υποψηφίου αναδόχου ή θετού γονέα με παιδί, πάντα υπό την εποπτεία των αρμοδίων επιστημόνων, θα κριθεί το αν η αναδοχή ή υιοθεσία θα προχωρήσει.
Ποιές είναι οι παροχές και διευκολύνσεις του κράτους;
Στην περίπτωση της υιοθεσίας ισχύει ότι και για τις βιολογικές οικογένειες (σε σχέση με το οικογενειακό επίδομα, την ασφαλιστική κάλυψη, τυχόν επιδόματα αναπηρίας κλπ.) Το παιδί είναι μέλος της οικογένειας με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που αυτό συνεπάγεται.
Όσον αφορά την αναδοχή, παρέχονται επιπλέον:
Οικονομική ενίσχυση στην ανάδοχη οικογένεια για την κάλυψη των αναγκών του παιδιού για όλη την διάρκεια της αναδοχής και για το χρονικό διάστημα φοίτησης και στράτευσης με όριο τα 26 έτη της ηλικίας του. Η οικονομική ενίσχυση απαλλάσσεται από κάθε φόρο, τέλος ή εισφορά.
Προτεραιότητα στην εγγραφή και δωρεάν φοίτηση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, φοιτητικές εστίες, παιδικές κατασκηνώσεις.
Γιατί χρειάζεται εκπάιδευση των υποψηφίων αναδόχων και θετών γονέων;
Τα παιδιά που έχουν ανάγκη αποκατάστασης μέσω των θεσμών της αναδοχής ή της υιοθεσίας, είναι βέβαιο ότι έχουν στερηθεί το οικογενειακό τους περιβάλλον, γεγονός που ήδη απαιτεί αυξημένη φροντίδα προκειμένου να εξασφαλισθεί η ομαλή ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη. Επιπλέον μπορεί να υπάρχουν προβλήματα, μεμονωμένα ή σωρευτικά, που να σχετίζονται με υλικές στερήσεις, κακοποίηση, προβλήματα υγείας, έλλειψη δεξιοτήτων, συνέπειες της διαβίωσης σε ιδρυματικό περιβάλλον. Η ένταξη σε ένα νέο οικογενειακό περιβάλλον, η διαχείριση τόσο των προσδοκιών όσο και πιθανών κρίσεων και δυσκολιών, η διαχείριση των σχέσεων με την φυσική οικογένεια στην περίπτωση της αναδοχής, είναι φυσικό να προκαλούν απορίες, ακόμα και ανησυχία σε ανθρώπους χωρίς την σχετική εμπειρία, ακόμα και αν έχουν εξαιρετικές εμπειρίες μιας ομαλής οικογενειακής ζωής χωρίς προβλήματα.
Η εκπαίδευση από εξειδικευμένους επιστήμονες θα απαντήσει στα πολυποίκιλα ερωτήματα που ανακύπτουν και θα βοηθήσει τις οικογένειες να αντλήσουν ικανοποίηση από την νέα τους κατάσταση.
Μπορεί να είναι κάποιος ανάδοχος ή θετός γονέας για περισσότερα από ένα παιδιά ταυτόχρονα;
Ναι. Είναι επιθυμητό τα αδέλφια να μην χωρίζονται. Έχει αποδειχθεί ότι τα αδέλφια που μεγαλώνουν μαζί εξελίσσονται πολύ καλύτερα. Ασφαλώς εξαρτάται και από την δυνατότητα των οικογενειών να τα υποδεχθούν. Υπάρχουν οικογένειες που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο πολύ θετικά και πολλές περιπτώσεις επιτυχημένων αναδοχών και υιοθεσιών περισσότερων από ενός παιδιών.
Σε ποιές περιπτώσεις η κοινωνική έρευνα μπορεί να μην λέχει θετική έκβαση;
Ενδεικτικά, πολύ φορτωμένο επαγγελματικό πρόγραμμα και των δύο γονέων που δεν αφήνει χρόνο για το παιδί με ταυτόχρονη έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, μία πρόσφατη απώλεια που χρειάζεται χρόνο για να επουλωθεί, κίνητρα που δεν έχουν ξεκαθαριστεί αρκετά κλπ. Η δεκτικότητα προς τους φυσικούς γονείς είναι σημαντική, ιδίως στην περίπτωση της αναδοχής.
Τι ισχύει για τα ομόφυλα ζευγάρια
Μετά από νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή το 2018, άνοιξε ο δρόμος για την αναδοχή στα ομόφυλα ζευγάρια, τα οποία δεν αποκλείονται πλέον από τη διαδικασία.
Ειδικότερα, στο άρθρο 8 του νομοσχεδίου αναφέρει πως «κατάλληλοι για να γίνουν ανάδοχοι σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις είναι οικογένειες που αποτελούνται από συζύγους ή έχοντας συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, με ή χωρίς παιδιά, ή μεμονωμένα άτομα, άγαμα, ή διαζευγμένα, ή σε χηρεία με ή χωρίς παιδιά…».
Με τη συγκεκριμένη διατύπωση για το σύμφωνο συμβίωσης, δεν υπάρχει κάποια διευκρίνιση, ή ρητός αποκλεισμός για τα ομόφυλα ζευγάρια. απότη στιγμή που στη χώρα μας τα ομόφυλα ζευγάρια έχουν τη δυνατότητα σύναψης συμφώνων συμβίωσης, η σχετική αναφορά στο άρθρο του νομοσχεδίου δεν τα εξαιρεί από την αναδοχή.
Ωστόσο, η διαδικασία της αναδοχής, όπως περιγράφεται παραπάνω, έχει μια σειρά από στάδια τα οποία είναι πιο δύσκολα να υπερκεράσει ένα ομόφυλο ζευγάρι, ενώ η απόφαση έχει πλέον μεταφερθεί στη διακριτική ευχέρεια του κοινωνικού λειτουργού, που θα κρίνει εάν το ζευγάρι είναι κατάλληλο ή όχι για την αναδοχή.
