Τις τελευταίες μέρες, εκτός από το ότι είδαμε πως η Ουκρανία είναι ένα υπαρκτό αυτόνομο κράτος που πολύ εύλογα δεν θέλει να καταστεί το δεσποτάτο της Ρωσίας, συνειδητοποιήσαμε ταυτόχρονα την μεγάλη αξία που έχει η μάρκα για τον καταναλωτή.
Μια αξία που όπως φαίνεται επηρεάζεται πολύ εύκολα όταν η μάρκα δεν ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές πεποιθήσεις των καταναλωτών, κυρίως όμως όταν αυτή συνδέεται δικαίως ή αδίκως με τις όποιες διαθέσεις του πωλητή/δημιουργού της.
Σήμερα το brand loyalty του κόσμου απέναντι στο ρωσικό έθνος βρίσκεται σε οριακά επίπεδα ένεκα των εξελίξεων, αψηφώντας την άλλοτε επαινούμενη ελεύθερη αγορά που δε λογάριαζε χώρες και σύνορα, παρά μόνο το κέρδος.
Στην πολεμική αυτή αναμέτρηση μεταξύ των δύο χωρών, ο μέσος καταναλωτής μπαίνει στη διαδικασία να πιστέψει πως κινδυνεύει μάλλον περισσότερο από το brand μιας βότκας που δεν παράγεται στη Ρωσία, απλά και μόνο επειδή έχει ένα όνομα που παραπέμπει σ’ αυτή.
Βλέπουμε έτσι έναν ιδιοκτήτη εστιατορίου να αδειάζει επιδεικτικά το περιεχόμενο δύο φιαλών Στολίτσναγια, προς ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή. Μετά διαβάζουμε πως ίσως τις γέμισε με νερό. Όπως και να ‘χει, «πήρε θέση».
Κατ’ επέκταση, το ρεύμα κυρώσεων προς τη Ρωσία έχει ενσπείρει στον καταναλωτή το φόβο πως κινδυνεύει επίσης απ’ την τέχνη και τον πολιτισμό, απλά και μόνο επειδή ορισμένοι εκπρόσωποί του έλαχε να κατάγονται από τη Ρωσία.
Ιδίως δε όταν ο άνθρωπος που εκτελεί χρέη Υπουργού Πολιτισμού στην Ελλάδα, με το ζήλο των μουτζαχεντίν, δεν διστάζει να αναστείλει συνεργασίες με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς, να ακυρώσει το Gala Όπερας και τη μετάδοση της παράστασης «Η Λίμνη των Κύκνων». Γιατί το συναίσθημα της απόλαυσης των έξυπνων κινήσεων είναι ανεξαγόραστο και ανεπίστρεπτο.
Παρ’ όλα αυτά «πήρε θέση».
Πέρα απ’ την υπερβολή, αναγνωρίζω πως αυτά αποτελούν ένα είδος συμβολικών κινήσεων στο πλαίσιο των διαφόρων κυρώσεων.
Δεν εξομοιώνονται, όμως, με το να παίρνεις ουσιαστική θέση σε έναν πόλεμο. Σε μια κατάσταση, δηλαδή, που περιλαμβάνει δολοφονίες αμάχων, ισοπέδωμα κατοικημένων περιοχών, τρόμο, πείνα, προσφυγιά.
Δεν γίνεται να εξισώνεις τον πολιτισμό με το εμπόριο και την ενέργεια, το πνεύμα με το χρήμα. Σε κάνει να φαίνεσαι το λιγότερο ηλίθιος, σαν ένα άλλο πολιτικό κίνημα για τραγανές “French fries” πατάτες, τότε που οι ΗΠΑ θύμωσαν και τις μετονόμασαν σε “Freedom fries”, επειδή η Γαλλία ήταν αντίθετη στην εισβολή στο Ιράκ.
Επιλέγουμε να ασχοληθούμε με το μη-θέμα, αδιαφορώντας για το θέμα. Είναι τόσο σοβαρές οι παρενέργειες του cancel culture, τόσο οξύ το συνειδησιακό μας “χακάρισμα” ως κοινωνία, τόσο βαθιά η ηθική μας αποσύνθεση, που ακυρώνοντας Ρώσους “πατέρες” όπως ο Τσαϊκόφσκι, ο Ντοστογιέφσκι, ο Ταρκόφσκι, ο Τολστόι και τόσοι άλλοι, κάποιοι νομίζουν πως παίρνουν θέση μ’ αυτές τις “αντιστασιακές” κινήσεις εσχάτης υποστάθμης και γελοιότητας. Πως διαλέγουν στρατόπεδο.
Ο πόλεμος δεν σταματά μποϊκοτάροντας την τέχνη. Η τέχνη, αντίθετα, και εμπνέεται απ’ τον πόλεμο, αλλά και τον θεραπεύει.
Είναι πάλι τόσο μεγάλη η προγονοπληξία που διακρίνει την περήφανη κυβέρνησή μας, που δεν θα δέχονταν τα μέλη της να συμβεί το ίδιο ούτε για τον Πλάτωνα, ούτε για τον Κολοκοτρώνη, ούτε για τον Θεοδωράκη, ούτε καν για το τυρί φέτα, να είστε σίγουροι.
Από την άλλη, θα αναρωτηθεί κάποιος, πώς αντιλαμβάνεται κανείς την επιβολή κυρώσεων επί ενός κράτους που προσβάλλει τόσο βάναυσα τη διεθνή κοινότητα κι ασφάλεια της ηπείρου; Δεν θα τους προσφέρουμε δα και κέικ για το καλωσόρισμα.
Ή όλα, ή τίποτα; Όχι. Σίγουρα όχι έτσι. Ούτε με την αποστολή λιανοντούφεκων στην Ουκρανία. Μια τόσο απερίσκεπτη ενέργεια.
Αυτός είναι ο πόλεμος της σαλάτας, τον οποίο ακονίζουν μια δράκα ανιστόρητων και αμνημόνων σαλατολόγων, που καθορίζουν τη στάση τους με βάση τις απειλές και όχι με βάση τις συνέπειες.
Που ξέχασαν την πανδημία, την οικονομική εξαθλίωση και τους ήρθε ξαφνικά να ασκήσουν το ευγενές άθλημα του πρωτοστάτη. Να γίνουν σφραγιδοφύλακες. Και κατά συνέπεια τα ισοπεδώνουν όλα.
Που ποντάρουν στον μιμητικό «συμβολισμό» για να επιβιώσουν. Αυτοί οι ίδιοι που έκρωζαν καχύποπτοι μπρος στο μέγεθος της ακύρωσης επί #MeToo, τώρα επιχειρούν γεωπολιτικά πειράματα ασκώντας πίεση στον εγωισμό του Πούτιν, πράγμα που δεν βοηθά ούτε την Ουκρανία, ούτε εμάς τους ίδιους.
Κι επειδή δεν θέλω να πήγε τσάμπα τόσος Ντοστογιέφσκι, ο λογοτέχνης μάς συμβούλεψε να αναζητάμε τη χαρά ακόμα και μες στη βραχώδη εγκαθίδρυση της φρίκης.
Ο πρώτος στόχος στον πόλεμο είναι ο πολιτισμός. Διόλου, όμως, δεν μπορούν να λογοκριθούν και να χτυπηθούν έργα ανθρώπων που έχουν ξεπεράσει πια τα στενά όρια της χώρας καταγωγής τους κι έχουν γίνει παγκόσμιο κτήμα. Πόσο μάλλον εν ονόματι κυρώσεων.
Για κανένα ΝΑΤΟ και για κανέναν Πούτιν. Αντί να εχθρεύεται την περιουσία μας, ας βοηθήσει η Ευρώπη με ένα σοβαρό αντιπολεμικό κίνημα ειρήνης τη σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Ο Τσαϊκόφσκι είναι πέρα απ’ τον οποιονδήποτε πόλεμο.
Του Ματθαίου Λεωνίδα
