Συμπληρώθηκαν φέτος, στις 17 Μαρτίου 2024 τα 80 χρόνια από την επιχείρηση του εφεδρικού ΕΛΑΣ να καταλάβει το γερμανικό φυλάκιο στον Αυλέμονα και να συλλάβει τους Γερμανούς στρατιώτες, οι οποίοι οδηγήθηκαν αργότερα απέναντι στην Πελοπόννησο. Στη μνήμη όλων αυτών που συμμετείχαν στην επιχείρηση αυτή, αναδημοσιεύουμε σήμερα το χρονικό.
Το εφεδρικό ΕΛΑΣ Κυθήρων καταλαμβάνει το γερμανικό φυλάκιο στον Αυλέμονα στις 17 Μαρτίου 1944
Στις 10 Ιανουαρίου του 1944 οι Γερμανοί κατακτητές εγκαταστήσανε ένα φυλάκιο στον Αυλέμονα. Σκοπός τους η ανέλκυση σημαντικής ποσότητας ιματισμού από το καταβυθισμένο, στις 10 Δεκεμβρίου 1943, πετρελαιοκίνητο γερμανικό πλοίο από αγγλικά βομβαρδιστικά. Πρέπει να αναφερθεί ότι από την ημέρα της καταβύθισης του πλοίου στον Αυλέμονα όλο το ενδιαφέρον των Κυθηρίων ήταν η διαρπαγή του φορτίου από το πλοίο. Το έργο ήταν σχετικά εύκολο, μια που το πλοίο είχε βυθιστεί σε βάθος 3-4 μέτρων.
Με την εγκατάσταση των Γερμανών στο φυλάκιο του Αυλέμονα δημιουργήθηκαν δύο προβλήματα:
α. η ύπαρξη του φυλακίου αποτελούσε εμπόδιο στη δράση των ανταρτών του ΕΛΑΣ γιατί δεν τους επέτρεπε την είσοδο από τον Αυλέμονα (μιλάμε για τους αντάρτες από το ΕΛΑΣ Λακωνίας) και
β. στερούσε από τους κατοίκους σημαντικά είδη ρουχισμού, χρήσιμα για τη συντήρησή τους, αυτή τη δύσκολη περίοδο της κατοχής.
Για τους λόγους αυτούς το γερμανικό φυλάκιο έπρεπε να εξουδετερωθεί. Η ηγεσία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ Κυθήρων, αποτελούμενη κυρίως από τον Γιώργο Χλαμπέα / Γραμματέα του ΕΑΜ Κυθήρων, Σπύρο Ανδρόνικο / Γραμματέα του ΚΚΕ Κυθήρων (Έξω Δήμος), Παναγιώτη Ταμβάκη / Γραμματέα του ΕΑΜ Ποταμού, κατέστρωσε προσεκτικά το σχέδιο κατάληψης του φυλακίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν την επιχείρηση έγινε λεπτομερής αναγνώριση του χώρου, μια φορά από τους Σπύρο Ανδρόνικο και Παναγιώτη Γεροντάκο και μια δεύτερη από τους Γιώργο Χλαμπέα και Παναγιώτη Ταμβάκη.
Συγκεντρώθηκαν στον Ποταμό 15 καλά οπλισμένοι άνδρες, όλοι ντόπιοι Κυθήριοι. Πολιτικοί υπεύθυνοι της επιχείρησης ήταν ο Γιώργος Χλαμπέας (είχε το πρόσταγμα) και Παναγιώτης Ταμβάκης και καπετάνιος ήταν ο Γιάννης Φαρδούλης – Καλογρίδης. Στην είσοδο του Αυλέμονα ο σύνδεσμος τους πληροφόρησε ότι οι Γερμανοί είχαν σκορπίσει στους γύρω χώρους κι έτσι η σύλληψή τους θα ήταν εύκολη. Η δύναμη των ανδρών χωρίστηκε σε ομάδες. Ο Γιώργος Χλαμπέας με τον Παναγιώτη Ταμβάκη μπήκαν στο χωριό από την κύρια είσοδο και κατευθύνθηκαν στο μέρος όπου υπήρχε το τηλέφωνο. Δεν υπήρχε κανείς, έτσι εύκολα αποσπάσανε το μοχλό και το εξουδετέρωσαν. Ο Θεοφάνης Κασιμάτης με τον Μανόλη Παυλάκη συλλάβανε το διοικητή του φυλακίου ενώ οι άλλες ομάδες συλλάβανε τους υπόλοιπους Γερμανούς και ένα Σέρβο δύτη, τον Βλαδίμηρο. Οι Γερμανοί ουδεμία αντίσταση προέβαλαν, γιατί η καλά οργανωμένη επιχείρηση τους αιφνιδίασε.
Πρέπει να αναφερθεί ότι στο λιμάνι του Αυλέμονα υπήρχαν δύο μεγάλα μαυραγορίτικα καΐκια φορτωμένα με σιτάρι, φασόλια, πετσιά και άλλα τρόφιμα. Οι αιχμάλωτοι φορτώθηκαν στα καΐκια και μεταφέρθηκαν απέναντι. Ο πρίμος αέρας βοήθησε η μεταφορά να γίνει εύκολα. Ήταν σούρουπο της 17ης του Μάρτη 1944. Οι εφεδρικοί του ΕΛΑΣ γύρισαν στο νησί τις πρωινές ώρες της 18ης Μαρτίου. Συνέπειες για τους κατοίκους των Κυθήρων δεν υπήρξαν, γιατί οι Γερμανοί πίστεψαν ότι η όλη επιχείρηση έγινε από αντάρτες της Λακωνίας.
Σημειώσεις:
α) Είναι ιστορική δικαίωση που για πρώτη φορά, μετά από προσεκτική αναζήτηση, αναφέρονταν ονομαστικά όλοι όσοι έλαβαν μέρος στην επιχείρηση εξουδετέρωσης του Γερμανικού φυλακίου του Αυλέμονα. Αυτοί είναι οι: Γκιουζέλης Ιωάννης, Θεοδωρακάκης Αντώνης (Κιντής), Καλογρίδης Γιάννης, Κασιμάτης Θεοφάνης (Ατζάτος), Κατσούλης Παναγιώτης, Κομνηνός Μήτσος (Τσιγκλής), Παυλάκης Μανόλης, Σουρής Αντώνης, Ταμβάκης Παναγιώτης, Φατσέας Θεόδωρος, Φατσέας Μανόλης (Αντριογιάννης), Χατζίκος Απόστολος, Χλαμπέας Γιώργος, Χλέντζος Κοσμάς. Δυστυχώς λείπει ο 15ος. Παρ’ όλες τις προσπάθειές μου δεν κατάφερα να βρω το όνομά του.
β) Πρέπει να ευχαριστήσω τους επιζώντες αγωνιστές που οι πολύτιμες πληροφορίες τους με εβοήθησαν να γράψω αυτό το άρθρο. Είναι ο ευγενικός και αξιαγάπητος Μανόλης Παυλάκης (Ποταμός), ο διαυγής και χαρισματικός Σπύρος Ανδρόνικος (Ποταμός) και ο λεβέντης Μήτσος Κομνηνός, που ζει τώρα στην Αυστραλία. Φυσικά, τα βιβλία του Γιώργου Χλαμπέα (Τα Κύθηρα στην Τετραετία 1941-44) και του Ιωάννη Π. Κασιμάτη (Από την Παλαιά και Σύγχρονη Κυθηραϊκή Ζωή) πάντα προσφέρονται για άντληση πληροφοριών.
γ) Ο Γιώργος Χλαμπέας αναφέρει ότι οι συλληφθέντες κατά την επιχείρηση στον Αυλέμονα ήταν 7 Γερμανοί και 1 Σέρβος δύτης, ενώ ο Γ. Π. Κασιμάτης αναφέρει 4 Γερμανούς, 2 Ιταλούς και 1 Γιουγκοσλάβο δύτη. Νομίζω ότι πιο κοντά στην πραγματικότητα είναι η αναφορά του Γ. Χλαμπέα, μια που έλαβε μέρος ως επικεφαλής της επιχείρισης, ενώ ο Γ. Π. Κασιμάτης πληροφορήθηκε τα γεγονότα.
δ) Η όλη επιχείρηση επιβεβαιώνει ότι στον Έξω Δήμο το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ήταν και μαζικό και καλά οργανωμένο, σε αντίθεση με τον Έσω Δήμο, όπου η δύναμη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ήταν περιορισμένη, για λόγους που εξηγούνται αλλά δεν είναι του παρόντος.
Μιχάλης Ορφανάκης
