1940-41
«Ωρέ, διώχτε, βουνά, τα σύννεφα από την Αλβανία… ν’ ανοίξουν τα τηλέφωνα και τα ταχυδρομεία, να γράψω γράμμα σπίτι μου…»
Από τις παραμονές του πολέμου, Βορειοηπειρώτες, παρατηρώντας «τις κινήσεις και τη μεταφορά ιταλικών στρατευμάτων και πολεμοφοδίων» ξεκίνησαν να μεταβιβάζουν «πέραν των συνόρων κάθε πληροφορία». Οι ιταλικές αρχές «προέβησαν σε συλλήψεις στελεχών της Μειονότητας… Αργότερα», συνεχίζει στο βιβλίο του για την Εθνική Αντίσταση στη Μειονότητα ο Μενέλαος Δαλιάνης, «εκατοντάδες εθελοντές Βορειοηπειρώτες εντάχθηκαν στις δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού και πολέμησαν στο μέτωπο… Σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου απετέλεσε την πιο ασφαλή ζώνη των μετόπισθεν της Ελληνικής Στρατιάς». Οι νίκες του ελληνικού στρατού ήταν, για τα μέλη της Μειονότητας, η δικαίωση μετά την καταργημένη Αυτονομία του 1914. Ονομαστές μάχες που ζουν σε αναμνήσεις παλαιοτέρων, αναθέρμαναν την υπόθεση της ενσωμάτωσης στην Ελλάδα. Είναι ατέλειωτες οι εξιστορήσεις σε κάθε χωριό, δεκάδες δημοτικά τραγούδια βασισμένα στα μοτίβα του ’21 ή των βαλκανικών πολέμων. Η 28η Οκτωβρίου συνδέεται κατ’ εξοχήν με την Ελληνική Μειονότητα.
«Τ’ έχεις, βρε μαύρε κόρακα, και σκούζεις και φωνάζεις; Έβγα ν-απάν’ στο Ελπασάν, Μοράβα, Τεπελένι, να ιδείς κορμιά ελληνικά, θαμμένα αράδα-αράδα»
Εμβληματικές προσωπικότητες, η Ερμιόνη Πρίγκου από τη Χιμάρα και ο Γιώργος Μπάκος από τους Βουλιαράτες. Στην αυλή της πρώτης βρίσκονται οι τάφοι έξι στρατιωτών, ενώ ο Γιώργος Μπάκος, φύλακας του στρατιωτικού νεκροταφείου, έκρυψε σε δύσκολες εποχές σχεδιάγραμμα με τους θαμμένους φαντάρους. Σήμερα, η Μικτή Ελληνοαλβανική Επιτροπή εργάζεται για την ανεύρεση οστών 8.000 αγωνιστών του 1940. Η Διακρατική Συμφωνία υπογράφτηκε το 2009, και κυρώθηκε με νόμο το 2010. Η Μικτή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Ελλάδας-Αλβανίας άρχισε τις συνεδριάσεις το 2012, και οι εργασίες ξεκίνησαν το 2018. O Γ. Σούρλας, Πρόεδρος της Ένωσης Τέκνων Συγγενών Πεσόντων κατά το Έπος 1940-41, ρωτήθηκε για την ταυτοποίηση των οστών των πεσόντων: «Η ταυτοποίηση των πεσόντων δεν έχει αρχίσει. Προτεραιότητα είναι η περισυλλογή των οστών, η οργάνωση –υπό την επίβλεψη των ειδικών επιστημόνων– τράπεζας δεδομένων των οστών και των αιματολογικών εξετάσεων των συγγενών των πεσόντων. Είναι μια δύσκολη προσπάθεια, αλλά πιστεύω ότι γρήγορα θα έχουμε και τις πρώτες ταυτοποιήσεις. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι είναι ειλημμένη από ετών η απόφαση, τα οστά των πεσόντων, όταν και όπου περισυλλεγούν, να μην μεταφερθούν στην Ελλάδα, αλλά να παραμείνουν στους τόπους της θυσίας στη Β. Ήπειρο και ο ενταφιασμός να γίνει στα δύο Στρατιωτικά Κοιμητήρια, των Βουλιαρατών και του Αγίου Νικολάου της Κλεισούρας, τα οποία αναγνώρισε η Αλβανία».
2018
«Σήκω Κωστάκη, γιε μου, από τη γη κι από το μαύρο χώμα…»
Ηπειρώτικο μοιρολόι
Μετά το ψευδοπόρισμα της Εισαγγελίας Αργυροκάστρου περί «αυτοκτονίας», ο Βαγγέλης (Άκη) Σακελλαράκης, μέλος της οικογένειας του Κωνσταντίνου Κατσίφα, μίλησε για τον αγώνα που αυτή δίνει για την αποκατάσταση της μνήμης του. Η οικογένειά του περιμένει εδώ και 3 χρόνια την αλήθεια για τον θάνατό του. Απειλές, τρομοκρατία στο χωριό μετά το γκρέμισμα ενός μνημείου στον τόπο της δολοφονίας, πιέσεις προς αλλήλους για απομόνωση της οικογένειας. Το εν λόγω πόρισμα, το οποίο τελικά «μάζεψε» η Εισαγγελία κατόπιν εντολής του δικαστή, αναμένεται να εκδοθεί οριστικά σε δύο μήνες.
Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας, μεροκαματιάρης στο χωριό του, «αρνούμενος καλές προτάσεις από συγγενείς στις ΗΠΑ», δεν έκανε κάποιο άλλο «έγκλημα» από το να σηκώνει –νόμιμα– σημαίες και να αναδεικνύει τοποθεσίες που δόθηκαν ιστορικές μάχες του ’40. Μοναχικός λύκος, προσπάθησε να σηκώσει το φρόνημα της Μειονότητας. «Σκληρό καρύδι», «ασυνήθιστος άνθρωπος», κοινοτικός, με βαθειά αίσθηση του δικαίου και του συλλογικού, ήταν διαρκώς αντιμέτωπος με την τρομοκρατία της αλβανικής ασφάλειας. «Από πολύωρες ανακρίσεις στα σύνορα μέχρι συλλήψεις και τρομοκρατικές απειλές». Την προηγούμενη μέρα της κρατικής δολοφονίας, όπως καταμαρτυρεί ο Σακελλαράκης, γαμπρός του Κατσίφα, «τον χτύπησαν στο τμήμα της περιοχής, και ανήμερα της 28ης δέχτηκε απειλές». Ο Κωνσταντίνος σημαιοστόλιζε κάθε χρόνο το χωριό του, τους Βουλιαράτες. Η συγκυρία της οδηγίας του Τούρκου ΥΠΕΞ Τσαβούσογλου για το γκριζάρισμα του Ιονίου στην ελληνοαλβανική ΑΟΖ, έκανε τον θυμό του Κωνσταντίνου, και τη δολοφονία του, βούτυρο στο ψωμί για μια διακρατική ένταση.
«Έχουμε χρέος προς τους πεσόντες του 1940-41»
Μιλάει ο Γ. Σούρλας, εκ των πρωτεργατών της περισυλλογής των οστών των άταφων νεκρών του 1940-41
«Πριν από δεκαπέντε χρόνια, ξεκινήσαμε μια προσπάθεια αποκατάστασης της μεγάλης εθνικής εκκρεμότητας, με τους 8.000 πεσόντες που παρέμεναν άταφοι ή προσωρινά θαμμένοι στα πεδία των μαχών της Βορείου Ηπείρου. Μια εκστρατεία ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και παρεμβάσεων. Ενημέρωση σε όλη την επικράτεια, με στοιχεία που τεκμηρίωναν την έκταση του προβλήματος και την αναγκαιότητα αποκατάστασης της εθνικής εκκρεμότητας, που συμπεριλαμβανόταν και στο πρώτο μου βιβλίο “Οι ήρωες του 1940 περιμένουν”.
Στην προσπάθειά μας αυτή, σε συνεργασία με την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, η οποία κινείται μέσα στα υπηρεσιακά της πλαίσια, κλιμακώσαμε τις ενέργειές μας. Από τη θέση του Αντιπροέδρου της Βουλής, μαζί με άλλους βουλευτές, θέσαμε ως προϋπόθεση για την ψήφιση νόμου για την ένταξη της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ, τη σύναψη σχετικής Συμφωνίας, η οποία τελικά έγινε αποδεκτή και κυρώθηκε με νόμο το 2010. Με τη Μικτή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Ελλάδας-Αλβανίας ήταν και παραμένει αγαστή η σχέση και η συνεργασία. Δυστυχώς, όμως, παρά τη Συμφωνία, χρειάστηκε έντονη προσπάθεια και αγώνας για να ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασης, περισυλλογής και ενταφιασμού. Μια δεύτερη φάση εκστρατείας, ξεκίνησε με την έκδοση και παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου μου, “Το εθνικό χρέος προς τους άταφους πεσόντες”.
Το 2018, στις 22 Ιανουαρίου, άρχισε αναζήτηση των οστών 1.200 πεσόντων στον ομαδικό τάφο στα Στενά της Κλεισούρας, καθώς και ο τιμητικός ενταφιασμός. Σε αυτόν τον ομαδικό τάφο στο πρώτο οδοιπορικό, το 2005, είχαμε δώσει υπόσχεση-όρκο ότι δεν θα τους ξεχάσουμε και θα κάνουμε τα πρέποντα με την απόδοση τιμών. “Δεν τους ξεχάσαμε τους ήρωες του 1940”, όπως είναι και ο τίτλος του τελευταίου μου βιβλίου. Η προσπάθεια περισυλλογής των οστών συνεχίζεται με εργασίες που προχωρούν απρόσκοπτα, και θα συνεχιστεί μέχρι την πλήρη αποκατάσταση».
«Η δικαίωση θα συμβάλει στην Ελληνοαλβανική φιλία»
Μιλάει ο Βαγγέλης Σακελλαράκης, γαμπρός του Κωνσταντίνου Κατσίφα και εκπρόσωπος της οικογένειας
«Το πολιτικό μας σύστημα ήταν απόν από την προσπάθεια αποκατάστασης της μνήμης του Κωνσταντίνου. Υποστηριχτές μας ήταν ο απλός κόσμος που βρήκα παντού σε όλη την Ελλάδα. Από πόλεις μέχρι και χωριά, υπάρχουν απλοί άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν, άνθρωποι καθημερινοί, χωρίς τίτλους. Ακόμα και άνθρωποι με οικονομική επιφάνεια με πλησίασαν για να βοηθήσουν διακριτικά. Ιερείς με έχουν καλέσει να μιλήσω, σύλλογοι για την πολιτιστική κληρονομιά σε όλη την Ελλάδα. Ξέρουμε τί μαγειρεύεται για τον Δεκέμβρη, οπότε αναμένεται να εκδοθεί το οριστικό πόρισμα για τον θάνατο του Κωνσταντίνου. Ετοιμαζόμαστε για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η δικαίωση του Κωνσταντίνου είναι μέσα στο σκεπτικό της Ελληνοαλβανικής φιλίας και της δημοκρατικής υπεράσπισης των δικαιωμάτων της Ελληνικής Μειονότητας. Ο Κωνσταντίνος δεν ανήκε σε καμιά ιδεολογία, ήταν πάνω από όλους μας.»
